Tuesday, May 10, 2016

Baidhya maoist political document 2069 BS


@)^( c;f/ @ ut] kf6L{sf] /fli6«o e]nfdf k|:t't tyf kfl/t /fhgLlts k|:tfj_

                   gj;+zf]wgjfbsflj?4 ljrf/wf/fTds ;+3if{ rnfpFb}
                         qmflGtnfO{ gofF 9Ën] cufl8 a9fcf}+ Û


lk|o sd/]8x?,
qmflGtsf/L xflb{s clejfbg Û
cfh xfdL g]kfnL sDo'lgi6 cfGbf]ngsf] Oltxf;df Ps gofF / ljlzi6 df]8df v8f 5f}+ . g]kfnL sDo'lgi6
cfGbf]ngsf] Oltxf; dfS;{jfbL wf/f / ;+zf]wgjfbL wf/fsf aLrsf] eLif0f b'O{nfOg ;+3if{sf] Oltxf; xf] . xfdLn]
Oltxf;df ljleGg ?k / /Ësf blIf0fkGyL ;+zf]wgjfbsf lj?4 ;+3if{ ub}{ cfPsf 5f}+ . clxn] xfdL xfd|f] dxfg\ tyf
uf}/jzfnL kf6L{ PsLs[t g]kfn sDo'lgi6 kf6L{ -dfcf]jfbL_ leqs} g]t[Tjsf] Pp6f lx:;fdf ljBdfg u+eL/ k|sf/sf]
gj;+zf]wgjfbsf lj?4 hl6n b'O{nfOg ;+3if{sf] k|lqmofdf 5f}+ . xfdLn] nfdf] ;dob]lv kf6L{df ljBdfg blIf0fkGyL
Pjd\ dWokGyL k|j[lQsf lj?4 lgGt/ ;+3if{ rnfpFb} cfof}+ . vl/kf6L /fli6«o e]nf x'Fb} clxn];Dd To; k|sf/sf
k|j[lQx?nfO{ ;Rofpg] / Pstf, ;+3if{ d'VotM ?kfGt/0fsf cfwf/df cufl8 a9\g] k|of; u¥of}+ . o; k|lqmofdf
s]Gb|Lo ;ldlt / s]Gb|Lo :t/sf ljleGg e]nf Pjd\ a}7sx?df leGg dtsf a]Un}  k|:tfjx? k]z u/] klg
c;xdltsf ljifonfO{ yflt /fvL ;xdt x'g ;lsg] ljifonfO{ ldnfP/ tLg k6s;Dd Pp6} k|:tfj kfl/t u/]/
cufl8 a9\of}+ . kf6L{sf] d"n /fhgLlts gf/f / sfo{lbzfnfO{ ;Rofpg] sfd u¥of}+ . k/Gt' g]t[Tjsf] Pp6f lx:;faf6
;xdlt ePsf] k|:tfj / qmflGtsf/L sfo{lbzfsf] sfof{Gjog ug]{ tkm{ k6Ss} Wofg lbOPg / ltgnfO{ k"/} cj1f
ul/of] . cGttM ju{ b'Zdg;+u cfTd;dk{0f ub}{ kf6L{nfO{ blIf0fkGyL ;+zf]wgjfbL ef;df kmF;fpg] if8oGqnfO{
pTsif{df k'¥ofOof] .
cflv/ xfd|f ;fd' s7f]/ lg0f{o lng' kg]{ l:ylt k}bf eof] / hgjfbsf cfwf/df ;xL lgisif{df k'Ugsf nflu
o; P]ltxfl;s /fli6«o e]nfsf] cfof]hgf ul/Psf] 5 . xfdL of] a]nf cGt/fli6«o / g]kfnL sDo'lgi6 cfGbf]ngsf]
Oltxf;df cToGt} b"/ufdL dxTjsf] Pp6f o'ufGtsf/L lg0f{o lng] cj:yfdf k'u]sf 5f}+ . xfdLnfO{ ljZjsf ;Rrf
qmflGtsf/L sDo'lgi6x?n] x]l//x]sf 5g\ . of] a]nf ljZj;j{xf/f ju{ / cfd g]kfnL hgtfn] klg xfd|f] ;xL /
j}1flgs lg0f{osf] k|tLIff ul//x]sf 5g\ . xfdLnfO{ ljZjf; 5, of] /fli6«o e]nf oL ;a} cfzf tyf ck]Iffdfly
Wofglb+b} b[9 ;+sNksf ;fy ;xL tyf j}1flgs lgisif{df k'Ug ;kmn tyf ;dy{ x'g]5 .
xfdL o; P]ltxfl;s cj;/df ;du| qmflGt, hgcfGbf]ng / dxfg\ hgo'4sf] P]ltxfl;s k|lqmofdf b]z /
hgtfsf] d'lQmsf lglDt hLjgsf] cfx'lt lbO{ ;xfbt k|fKt ug]{ jL/ cd/ ;lxbx?k|lt ;;Ddfg efjk"0f{ >4f~hnL
ck{0f ub{5f}+ . dxfg\ hgo'4sf] k|lqmofdf /fHoåf/f j]kQf kfl/Psf qmflGtsf/L of]4fx?nfO{ ;+:d/0f ub}{ jxfFx?k|lt
xfdL pRr ;Ddfg hfx]/ ub}5f}+ . ;fy}, xfdL dxfg\ hgo'4 / hgcfGbf]ngsf] k|lqmofdf ckfË tyf 3fOt] x'g' ePsf
;Dk"0f{ jL/ of]4fx?k|lt ;Ddfg k|s6 ub{5f}+ . o;sf ;fy} xfdL ;lxb kl/jf/ tyf j]kQf of]4f kl/jf/hgx?k|lt
klg xflb{s ;Ddfg JoQm ub{5f}+ .
!i cfhsf] /fli6«o /fhgLlts kl/l:ylt
·
g]kfn ;'uf}nL ;lGw otf c4{cf}klgj]lzs tyf c4{;fdGtL x'Fb} gj cf}klgj]lzs cj:yfdf abln+b} cfPsf]
5 . b]znfO{ o;k|sf/sf] cj:yfaf6 d'Qm ug{sf nflu cg]sf}+ hg;+3if{, hgcfGbf]ng, ;z:q ;+3if{ rNb} cfPsf
5g\ . o;k|sf/sf ;+3if{x?df @)%@ ;fn kmfu'g ! ut]b]lv g]kfn sDo'lgi6 kf6L{-dfcf]jfbL_sf] g]t[Tjdf ;~rflnt
bz jif{sf] dxfg\ hgo'4 ljz]if pNn]vgLo /x]sf] 5 . k/Gt', uGtJodf k'Ug gkfpFb} hgo'4sf] cGTo ul/Psf] 5 .
·
zflGt k|lqmofdf cfP otf g]kfnL hgtfn] ;Ddfghgs ?kdf ;]gf ;dfof]hg / ;+ljwfg;ef dfkm{t\ gofF
;+ljwfgsf] cfzf tyf ck]Iff u/]sf lyP . ;+ljwfg ;efsf] lgjf{rgdf ;a} eGbf 7"nf] kf6L{sf ?kdf g]kfnL hgtfn]
g]skf-dfcf]jfbL_nfO{ ljhoL agfPsf lyP . k/Gt', rf/ jif{sf] s;/t kl5 klg hgtfsf] kIfdf ;+ljwfg aGg ;s]g
.
Tofu, jL/tf / alnbfgsf pTs[i6 sLlt{dfg sfod ub}{ cfPsf] g]kfnL hgd'lQm ;]gfnfO{ ckdfghgs ?kdf
lgz:qLs/0f u/L lj36g Pjd\ lj;h{g u/fOof] / ;+ljwfg ;efsf] klg lagf pknlAw lj36g ul/of] .
·
g]kfnL hg;d'bfo / ljleGg /fhgLlts kIfaf6 b]z / hgtfsf] kIfdf ;+ljwfg lgdf{0fsf nflu lg/Gt/
va/bf/L ub}{ cfpg] sfd ePsf] 5 . o; k|lqmofdf ;+kGg ;"b'/ klZrd, yf?jfg, dw];, ;"b'/k"j{, sf7df8f}+
pkTosf nufot b]zsf ljleGg efux?df ;zSt k|sf/sf lj/f]wk|bz{g, cfd x8tfn, ;efih'n';, wgf{ ;lxtsf]




2
;+3if{sf sfo{qmdx? ljz]if pNn]vgLo /x]sf 5g\ . o;} qmddf xfd|f] ljrf/ ;d"xsf tkm{af6 klg :jtGq / ;+o'Qm
?kdf x:tfIf/ cleofg;lxt ljleGg k|sf/sf ;+3if{sf sfo{qmd ;~rfng ub}{ cfpg] sfd ePsf] 5 . k/Gt',
o;k|sf/sf ;+3if{df cleJoQm hgtfsf efjgf Pjd\ cledtdfly s'g} Wofg lbOPg .
·
;+ljwfg;ef dfkm{t lsg ;+ljwfg aGg ;s]g / o;f] x'g'sf k5fl8 sf] sf] lhDd]jf/ /x]sf 5g\ < g]kfnL
hgtfn] o; k|Zgsf] ;xL / ;6Ls hafkm vf]lh/x]sf 5g\ . ;+ljwfg ;efåf/f ;+ljwfg lgdf{0f x'g g;Sg'sf k5fl8
d'VotM ;Qf lnK;fsf nflu sltko /fhgLlts kf6L{sf aLr rNb} cfPsf] cGts{nx tyf ;+ljwfg lj/f]wL if8\oGq,
b]zsf k|d'v /fhgLlts bnsf zLif{ g]tfx?sf] c;kmntf, sltko j}b]lzs k|ltlqmofjfbL zlQms]Gb|x?sf] x:tIf]k,
k'/fgf] ;Qfåf/f t]:of{OPsf] cj/f]w, Pg]skf-dfcf]jfbL_sf] g]t[Tjsf] Pp6f lx:;fdf a9\b} uPsf] cj;/jfbL tyf
juL{o cfTd;dk0f{jfbL lrGtg nufotsf sf/0fx?n] sfd u/]sf] s'/f :ki6 g} 5 . o;df klg cem} 7f]; / d"t{
?kdf  eGg'kbf{  ;+j}wflgs  ;ldltsf]  ljjfb  ;dfwfg  p;kldltsf  ;+of]hssf  x}l;otn]  k|r08  /  ;/sf/sf]
k|wfgdGqLsf x}l;otn] afa'/fd e§/fO{ ;a} eGbf a9L lhDd]jf/L /x]sf b]lvG5g\ . o; kl/36gfaf6 s] s'/f :ki6
x'G5 eg] oL g]tfx? g]kfnL /fhgLltsf] Oltxf;df c;kmn l;4 eO;s]sf 5g\ / logn] g]kfnL hgtfnfO{ s'g} klg
cu|ufdL lgsf; lbg ;St}gg\ . g]kfnL hgtfn] gofF /fhgLlts g]t[Tjsf] ljsNk vf]lh/x]sf 5g\ / o;af/] u+eL/
aGg h?/L 5 .
·
cfh b]z ef/tLo lj:tf/jfbsf] gjipklgj]zjfbL r+u'ndf cToGt} tLa| j]udf kmF:t} uPsf] 5 . gj
pklgj]zjfbsf] d"n ljz]iftf eg]sf] ;+alGwt b]zleqsf bnfn k'FhLklt ju{nfO{ cfkm\gf] d'7\7Ldf kf/]/ Pjd\
gf]s/zfxL k'FhLklt Pjd\ ;fdGt ju{nfO{ k|nf]eg lbP/ cfkm\gf] kIfdf Nofpg', cfkm\gf bnfnx?nfO{ /fvL agfOPsf]
s7k'tnL ;/sf/ dfkm{t\ x:tIf]ksf/L e"ldsf v]Ng' tyf To;k|sf/sf tTjx?åf/f cfkm\gf] :jfy{l;4 ug'{ g} xf] /
g]kfndf zflGt k|lqmofotf o; sfdnfO{ lgs} lta|tf lbOPsf] 5 . c?sf] t s'/} 5f]8f}+, clxn]sf] afa'/fd g]t[Tjsf]
;/sf/n] klg ToxL s7k'tnL ;/sf/sf] e"ldsf v]ln/x]sf] 5 .
·
clxn] d'n'ssf] k|wfg cGtlj{/f]w Psflt/ b]zLo bnfn k'FhLklt ju{, gf]s/zfx k'FhLkltju{ Pjd\ ;fdGtju{
tyf ef/tLo lj:tf/jfb / csf]{lt/ cfd g]kfnL hg;d'bfosf aLr /x]sf] 5 . xfdLn] of] cGtlj{/f]wnfO{ /fd|f];+u
a'em\g / To;sf] ;dfwfg ug]{ lbzfdf cufl8 a9\g h?/L 5 . o; k|sf/sf] cGtlj{/f]wsf] ;dfwfg gofF hgjfbL
qmflGtåf/f g} x'g;S5 / of] s'/f xfdLn] klxn] b]lv jtfpFb} cfPsf 5f}+ .
·
g]kfndf  nfdf]  ;dob]lv /fli6«otf, hgtGq  /  hghLljsfsf  ;d:ofx?  hl6n  aGb}  cfPsf  5g\  .
o;k|sf/sf ;d:ofx?sf] ;dfwfgsf nflu ;j{xf/f ju{sf] g]t[Tjdf dhb'/, ls;fg, dlxnf, cflbjf;Lihghflt,
blnt, dw];L, d'l:nd ;lxt pTkLl8t If]qsf hg;d'bfosf aLr P]Soa4tf clgjfo{ ?kdf cfjZos 5 . dxfg\
hgo'4sf] k|lqmofdf o; k|sf/sf] P]Soa4tf ;'b[9 aGb} cfPsf] xf] / ca To;nfO{ cem} ;'b[9 t'Nofpg h?/L 5 .
k/Gt' s]xL ;do otf ;fd|fHojfbL tyf lj:tf/jfbL zlQmx?n] hghflt, lk5l8Psf If]q, dlxnf, blnt
cflbnfO{ ;j{xf/f ju{sf] g]t[Tj, juL{o b[li6sf]0f tyf r]tgfaf6 s6fP/ lg/k]If ?kdf hftLotfsf] k|ZgnfO{ cufl8
a9fO/x]sf 5g\ . o;sf ;fy}, v; /fi6«fx+sf/jfbL, lkt[;QfjfbL tyf a|fXd0fjfbLx?åf/f hghflt, dlxnf, blnt,
dw];L, d'l:nd cflb ;d'bfosf] :jtGq klxrfg tyf cl:tTjdfly klg eLif0f cfqmd0f ug]{ sfd x'Fb} cfPsf] 5 .
l:yltsf] of] u+eL/tfnfO{ /fd|f];+u a'em\g h?/L 5 . xfdLn] hghflt, dlxnf, blnt, dw];L, d'l:nd cflb ;d'bfosf]
ljlzi6 :jTj / klxrfgsf] ;Ddfg ub}{ ltgsf ;d:ofsf] ;xL ;dfwfg ug]{af/] uDeL/ aGg' kb{5 .
·
g]kfnL hgtf ;fdGtjfb / ;fd|fHojfb tyf lj:tf/jfbaf6 dfq xf]Og, ;fdfGotM ;a}vfn] ;+zf]wgjfb /
ljz]iftM blIf0fkGyL ;+zf]wgjfbaf6 pTkLl8t /lxcfPsf] 5 . xfdLn] g]kfnL qmflGtsf] Oltxf;df ljleGg ;dodf
;+zf]wgjfbsf lj?4 n8\b} cfPsf 5f}+ / clxn] klg dfcf]jfbL k+lQmleq} gj;+zf]wgjfbsf lj?4 n8\g kl//x]sf] 5 .
;fd|fHojfb / ;j{xf/f qmflGtsf] o'udf ;fd|fHojfb Pjd\ ;+zf]wgjfbsf aLr 3lgi7 ;DaGw x'G5 / sDo'lgi6 kf6L{
leq b]vfkg]{ ljefhgsf k5fl8 Pp6f k|d'v sf/0f ;fd|fHojfb / ;+zf]wgjfbsf aLrsf] ckljq u7aGwg g} xf] .
Oltxf;sf cgluGtL tYox?sf aLraf6 o; s'/fsf] k'li6 x'Fb} cfPsf] 5 . t;y{, cfh klg g]kfnL qmflGtsf nflu
;fdfGotM ;a}vfn] ;+zf]wgjfb / ljz]iftM blIf0fkGyL ;+zf]wgjfb g} k|d'v vt/f /x]sf] 5 .
·
cfh b]zdf u+eL/ k|sf/sf] ;+s6 5 . b]zdf Joj:yflksf 5}g, ;+j}wflgs sfo{sf/L sfo{kflnsf 5}g .
hgtfsf] kIfdf gofF ;+ljwfg aGg ;Sg] l:ylt klg b]lvb}g . b]zsf] cy{tGq 6f6 klN6b} uO/x]sf] 5 . k|fs[lts
;|f]t, ;fwg, jghËn, gbLgfnf cflbdfly j}b]lzs lu2]b[li6 kb}{ tyf ltgnfO{ x8Kg] s;/t a9\b} uPsf] 5 . k/Gt'
b]zsf 7"nf /fhgLlts kf6L{sf g]tfx? b]znfO{ ;xL /fhgLlts lgsf; lbg]lt/ xf]Og, ;/sf/df hfg] lnK;fsf
nflu cGts{nxdf Jo:t b]lvG5g\ . o; k|sf/sf] ;+s6af6 ;xL / bL3{sfnLg lgsf; lbgsf nflu cfh j}slNks
/fhgLlts zlQm clgjfo{ ?kdf cfjZos aGg uPsf] 5 / o;af/] u+eL/tfk"j{s ;f]+Rg h?/L 5 .




3
·
b]zdf a9\b} uO/x]sf] tLa| /fhgLlts tyf cfly{s ;+s6, /fhgLlts kf6L{x?sf aLr ;/sf/df hfgsf
nflu a9\b} uPsf] cGts{nx, b]z tyf hgtfn] ck]Iff u/] cg'?k ;+ljwfg aGg g;Sg] l:ylt, ;+ljwfg ;efsf]
c;kmntfi oL gofF 9Ësf] cfGbf]ng ;+ul7t ug{sf nflu j:t'ut ?kdf b]vf kb]{ cfPsf cg's"ntfsf ;+s]t x'g\ .
k/Gt', csf]{lt/ dfcf]jfbL leq u+eL/ k|sf/sf] cj;/jfb k}bf x'g k'u]sf] 5 / o;af6 qmflGtsf/Lx?sf] cfTdut
l:ylt sdhf]/ aGg uPsf] 5 .
·
cfh ljleGg k|ltlqmofjfbL tyf ;+zf]wgjfbL lsQfsf g]tfx? hgtfsf] dgf]efjgf / cu|ufdL r]tgfnfO{
ks8\g g;Sg'sf] sf/0f c;kmn ;flat x'Fb} uPsf 5g\ . of] l:yltdf ljleGg kf6L{?df w'|jLs/0f / PsLs/0fsf]
k|lqmof ljsl;t aGb} hfg yfn]sf] b]lvG5 .
·
cfh oBlk qmflGtsf nflu j:t'ut kl/l:ylt kl/kSj eP/ klg cfTdut kl/l:ylt w]/} g} sdhf]/ aGg
uPsf] 5 . k/Gt' ;Rrf dfS;{jfbLx?n] cToGt} kl/>d u/]/ afXo ?kdf k|ltlqmofjfb Pjd\ cfGtl/s ?kdf
blIf0fkGyL ;+zf]wgjfbsf lj?4 ;+3if{ rnfP/ gofF 9Ësf] kf6L{ lgdf{0fsf] k|lqmofnfO{ cufl8 a9fpFb} ;+3if{sf
sfdnfO{ gofF 9Ën] ;+ul7t ug{ ljz]if hf]8 lbPdf k|lts"ntfnfO{ cg's"ntfdf km]g{ ;lsG5 . xfdLn] b[9 ;+sNk /
;fx;sf ;fy ToxL ug'{kb{5 .
·
clxn] g]kfnL /fhgLltdf Psflt/ g]sf, Pdfn] ;lDdlnt k'/ftgkGyL tyf oyfl:yltjfbL wf/f lqmofzLn
/lxcfPsf] 5 eg] csf]{lt/ gj;+zf]wgjfbL u7aGwg lqmofzLn /x]sf] b]lvG5 . oL b'j}af6 b]z / hgtfsf] lxtdf
sfd x'g ;St}g / ca g]kfnL /fhgLltdf b]zeQm, u0ftGqjfbL, jfdkGyL Pjd\ ;a} hgju{ tyf df]rf{x?nfO{
cfj4 u/L t];|f] /fhgLlts wf/fsf] lgdf{0f ub}{ cfGbf]ngnfO{ k|efjsf/L 9Ën] ;+ul7t ug{ / b]znfO{ cu|ufdL gofF
/fhgLlts lgsf; lbg cfjZos 5 .
@ cGt/f{li6«o kl/l:yltaf/]
·
cfh ;fd|fHojfb Psflt/ e"d08nLs[t aGb} uO/x]sf] 5 eg] csf]{lt/ To;n] u+eL/ k|sf/sf ;+s6x?nfO{ klg
lgDTofpFb} cfPsf] 5 . ;+o'Qm /fHo cd]l/sf / o"/f]kdf km}lnb}+ uPsf] ;+s6n] ;+;f/ el/sf hgtfdf klg 7"nf]
c;/ kfl//x]sf] 5 .
·
cfh ljZjdf tLg k|sf/sf cGtlj{/f]wx? lqmofzLn /x]sf 5g\ . tL cGtlj{/f]w x'g\i ;fd|fHojfb / pTkLl8t
/fi6«x?sf aLrsf] cGtlj{/f]w, ;fd|fHojfbL d'n'sx?sf aLrsf] cGtlj/f]w / ;fd|fHojfbL d'n'sx?df k'FhLklt
tyf ;j{xf/f ju{sf aLrsf] cGtlj{/f]w . oL cGtlj{/f]wx? dWo] ;fd|fHojfb / pTkLl8t d'n'sx?sf aLrsf]
cGtlj{/f]w g} clxn]sf] k|wfg cGtlj{/f]w xf] . cfh klg Pl;of, clk|msf / blIf0f cd]l/sf g} qmflGtsf k|d'v
s]Gb| x'g\ / clxn] klg qmflGt g} ljZjsf] d"n k|j[lQ xf] .
·
;fd|fHojfb  leqsf]  ;+s6sf]  sf/0f  cGt/;fd|fHojfbL  cGtlj{/f]w  a9\b}  hfg  yfn]sf]  b]lvG5  .  ljleGg
b]zx?df k|e'Tj hdfpg tyf d'gfkmfsf ;|f]tx? x8Kgsf nflu pgLx?sf aLr xltof/ / o'4 k|ljlwsf]
ljsf; ug]{ sfddf k|lt:kwf{ rNb} cfPsf] b]lvG5 .
·
a9\b} uPsf] u+eL/ k|sf/sf] ljQLo ;+s6nfO{ xn ug{, t]n e08f/x? sAhf ub}{ hfg / cfkm\gf] cl:tTjsf
lglDt vt/f b]lvPsf dWok"j{sf lnljof nufotsf d'n'sx?dfly lgn{Hh cfqmd0f ug]{ / To;k|sf/sf
d'n'sx?sf] :jTj g} ;dfKt kfg]{ cleofgdf cd]l/sL ;fd|fHojfb / To;sf ;xof]uL d'n'sx? nfluk/]sf 5g\
. ;fy}, To;k|sf/sf] x:tIf]k / x}sdsf lj?4 c/a d'n'sx?df cfGbf]ng klg a9\b} uO/x]sf] 5 .
·
;fd|fHojfbL d'n'sx?df a9\b} uPsf] ;+s6n] ToxfF o'jfzlQm tyf dhb'/ ju{nfO{ klg k|efljt kfb}{ nu]sf]
b]lvG5 . cd]l/sfsf] jfn l:6«6df ePsf lj/f]w k|bz{g / o'/f]ksf u|L;, :k]g, O6nL nufotsf b]zx?df
ljsl;t dhb'/ cfGbf]ngx? o; ;Gbe{df pNn]vgLo /x]sf 5g\ .
·
h'g ?kdf cfh ;fd|fHojfbL b]zx?df cfly{s ;+s6 a9\b} uPsf] 5 / To;af6 cfGbf]ngsf kIfdf j:t'ut
cfwf/ tof/ aGb} uPsf] 5, To;sf t'ngfdf qmflGtsf/L sDo'lgi6 cfGbf]ngsf] cfTdut zlQm eg] ljsl;t
x'g ;ls/x]sf] 5}g . o; l:yltdf o; cfGbf]ngnfO{ ultzLn Pjd\ lqmofzLn agfpgsf nflu cfjZos
kxn ug{ h?/L 5 .
·
cfh ljZj:t/df x]bf{ qmflGtsf/L sDo'lgi6 cfGbf]ng sdhf]/ / blIf0fkGyL cj;/jfb k|jn ?kdf k|s6 x'Fb}
uPsf] 5 . o; l:yltdf cfh ljZj:t/df qmflGtsf lglDt blIf0fkGyL ;+zf]wgjfb g} k|d'v vt/f aGb}
cfPsf] b]lvG5 .
·
blIf0f  Pl;ofnL  If]qsf d'n'sx?  ef/tLo  lj:tf/jfbL x:tIf]ksf lzsf/ x'Fb}  cfPsf 5g\  /  g]kfndf
To;k|sf/sf] x:tIf]k a9\b} uPsf] 5 . ef/tdf lta| bdg cleofgsf aLrdf klg To;sf] k|lt/f]w ub}{
efskf-dfcf]jfbL_åf/f qmflGtnfO{ hf/L /fVt} cfpg] sfd ePsf] 5 .




4
·
e"/fhgLlts cj:yfaf6 gfhfoh kmfObf p7fpFb} ljZj ;fd|fHojfb / lj:tf/jfbåf/f g]kfnnfO{ cficfkm\gf]
:jfy{df k|of]u ug]{ s;/t x'Fb} cfPsf] 5 . To;af6 g]kfn / l5d]sL d'n'ssf lglDt cficfkm\gf] b]zsf]
/fli6«o :jfwLgtfsf] /Iffsf] k|Zgdf uDeL/ k|sf/sf] r'gf}tL v8f x'g uPsf] 5 .
·
cGt/f{li6«o If]qdf xfd|f] tkm{af6 klg ljleGg 9Ësf kxn / gofF ;Dks{ a9fpFb} hfg] k|of; eO/x]sf] 5 .
o;a]nf xfdLn] g]kfnL hgjfbL qmflGtsf] kIfdf ;fd|fHojfb tyf lj:tf/jfb lj/f]wL b]z, ljZjsf efOrf/f
kf6L{ Pjd\ /fli6«o d'lQm cfGbf]ngl;tsf] ;DaGwnfO{ alnof] kfb}{ hfg] / ;j{xf/f cfGbf]ng, hgjfbL qmflGt
tyf /fli6«o d'lQm cfGbf]ngx?sf] ;dy{g ug]{ gLlt canDag ug'{ kb{5 .
·
cfhsf]  cfjZostf dfS;{jfbin]lggjfbidfcf]jfbsf]  cfnf]sdf  ljZjdf  sDo'lgi6 cfGbf]ngnfO{  alnof]
t'Nofpg' g} /x]sf] 5 . ;j{xf/f cGt/f{li6«otfjfbL x'g'sf] gftfn] o; lbzfdf  xfdLn] cfkm\gf] kxnnfO{
a9fpg' h?/L 5 .
#i qmflGt / kf6L{sf sfdsf]  ;dLIff
dxfg\ hgo'4sf] kxn ug]{ k|lqmofdf klxnf] of]hgf tof/ kfbf{ ;ft a'Fb] ;}4flGts k|lta4tf JoQm ul/Psf] lyof] .
;f] k|lta4tfsf] t];|f] a'Fbfdf elgPsf] 5M æxfd|f] of] of]hgf ;fdGtjfb / ;fd|fHojfbnfO{ Wj:tu/L gofF hgjfbL
qmflGt k"/f ug]{, To;sf] nuQ} ;dfhjfbL qmflGtdf cl3 a9\g] tyf ;j{xf/fju{sf] clwgfosTj cGt/ut qmflGt
hf/L /fVg] l;4fGtsf cfwf/df ;f+:s[lts qmflGtx? rnfpFb} dfgj hflts} :j0fL{d eljio ;fDojfbsf] :yfkgf;Dd
hfg] p2]Zodf cfwfl/t x'g]5 . Psk6s xltof/ p7fPkl5 To;nfO{ cGt;Dd n}hfg] b[9tf ljgf ;z:q ;+3if{sf]
yfngL ug'{ ;j{xf/f ju{ Pj+ cfd hgtfk|lt ck/fw x'g] s'/fdf xfdL b[9 5f}+ . of] ;+3if{ hgtfsf] l:yltdf cf+lzs
;'wf/ ug]{, k|ltlqmofjfbLnfO{ bjfj lbO{ ;fdfGo ;Demf}tfdf 6'+Uofpg] ;fwg aGg sbflk lbOg]5}g . o;/L xfd|f]
;z:q ;+3if{ ;a} k|sf/sf lgDgk"FhLjfbL, ;+sL0f{, /fi6«jfbL, wfld{s, ;fDk|bflos Pj+ hfltjfbL lje|dx?af6 ;Dk"0f{
?kn] d'Qm /xg] 5 .Æ -g]kfn sDo'lgi6 kf6L{ -dfcf]jfbL_ sf] P]ltxfl;s b:tfj]hx?, d]rLisf]zL If]qLo Ao"/f] k"jL{
sdf08, k[=!#, k|yd ;+:s/0f )^# ._
kf6L{sf gLlt, sfo{lbzf, lg0f{o, hgo'4, b'O{nfOg ;+3if{ nufotsf ljifox?sf] ;dLIff u/L lgisif{df k'Ug]
;Gbe{df pQm egfOx?dfly ljz]if Wofglbg cfjZos 5 .
-
s_ kf6L{sf gLlt tyf lg0f{ox?sf] ;dLIff
kf6L{ / qmflGtnfO{ ;xL 9Ën] cufl8 a9fpgsf nflu kf6L{åf/f lnOPsf gLlt tyf lg0f{ox?sf] j:t'jfbL
9Ën] ;dLIff ug{ / kf6L{df ljBdfg /lxcfPsf uNtL, sdL tyf sdhf]/LnfO{ kQf nufO{ cfTdfnf]lrt x'g clgjfo{
?kdf cfjZos x'G5 . o; ;Gbe{df lgDg ljifodf Wofglbg h?/L 5 M
-
!_ bf];|f] /fli6«o ;Dd]ng
dxfg\ hgo'4sf] kxn ul/Psf] kfFr jif{ kZrft\ ;+kGg /fli6«o ;+d]ngdf gofF sfo{gLlt / k|r08ky ;+aGwL
k|:tfj kfl/t ul/Psf] lyof] .
;Dd]ngsf] b:tfj]hdf sfo{gLltaf/] elgPsf] lyof]M æ;j{kIfLo ;Dd]ngsf] cfof]hgf ug]{, ;f] ;Dd]ngåf/f
cGtl/d ;/sf/sf] lgjf{rg ug]{ tyf lgjf{lrt cGtl/d ;/sf/sf] g]t[Tjdf hgtfåf/f ;+ljwfg lgdf{0fsf] Uof/]06L
ug]{ s'/fnfO{ cufl8 a9fpg h?/L 5 .Æ -pQm, k[=@)^_ . ;j{IfLo ;Dd]ng, cGtl/d ;/sf/ / To;sf] g]t[Tjdf
hgtfåf/f ;+ljwfg  lgdf{0fsf]  k|Zg sfo{gLltsf ?kdf  d"ntM  ;xL eP  klg  o;  k|sf/sf]  cd"t{  gf/faf6
cj;/jfbsf nflu 9f]sf v'Ng uPsf] b]lvG5 .
;f]xL b:tfj]hdf k|r08kyaf/] elgPsf] 5M æ;fd"lxs g]t[Tjsf] s]Gb|Ls[t cleJolQmsf ?kdf ljsl;t
ljrf/ >[v+nfnfO{ kf6L{ k|r08ky gfdf+s/0f ub{5 .Æ -pQm, k[=@)$_ . hgo'4sf] kfFr jif{sf] cjlwdf ljrf/ /
gLltsf If]qdf s]xL k|ult eP klg To;nfO{ k|r08kysf ?kdf gfdfª\sg ul/g' ;xL lyPg . of] s'/f clxn];Ddsf
Jojxf/af6 /fd|f];+u k'li6 x'Fb} uPsf] b]lvG5 .
-
@_ PSsfO;f}+ ztfAbLdf hgjfb ;+aGwL k|:tfj
o; k|:tfjdf qmflGt ;DkGg ug]{ / k|ltqmflGt /f]Sg] p2]Zodf cfwfl/t /xL kf6L{, ;]gf / ;Qfdf
hgjfbsf] ljsf; ;+aGwL k|Zgdf Wofglbg' kg]{ s'/f atfOPsf] 5 . PSsfO;f}+ ztfAbLdf hgjfb ;+aGwL k|:tfjdf
ælg/Gt/ qmflGtsf] k|jfx ;+ul7t ug]{ ;+:yfsf ?kdf /fHo;Qfsf] ljsf; ug]{Æ s'/fsf] pNn]v ub}{ elgPsf] 5i
æsDo'lgi6 kf6L{nfO{ ;xof]u dfq ug'{ kg]{ oflGqs ;DaGwdf xf]Og hgtfsf] ;]jfdf hgjfbL /fhgLlts k|lt:kwf{
ug]{ åGåfTds ;+aGwdf hf]8 lbOg'kb{5 .Æ -g]skf -dfcf]jfbL_ sf] P]ltxfl;s b:tfj]hx?, k[=@%^_ . hgjfbsf]
ljsf; ug'{  kg]{ cfjZostf ;xL xf] . k/Gt', k|r08iafa'/fdåf/f o;k|sf/sf] k|:tfj cufl8 ;fg'{sf] p2]Zo
hgjfbsf] ljsf; ug'{ geO{ k'FhLjfbL ;+;bLo Joj:yfdf cjt/0f ug{sf nflu cfwf/ tof/ kfg'{ g} /x]sf] b]lvG5 .
of] s'/f Jojxf/tM k'li6 eO;s]sf] 5 .




5
-
#_ r'gjfª a}7sdf kfl/t k|:tfjaf/]]
r'gjfªdf  /flvPsf]  s]Gb|Lo ;ldltsf]  a}7s  ;fdfGotM g]kfnL  sDo'lgi6  cfGbf]ng /  ljz]iftM dxfg\
hgo'4sf] Oltxf;df Wofglbg of]Uo 5 . o; a}7sdf kfl/t k|:tfjsf tLg kIf pNn]vgLo 5g\M
klxnf]M d"ngf/fsf] k|Zg . o; a}7sdf k|Tofqmd0fsf] bf];|f] of]hgfsf] ænf]snflGqs u0ftGqsf] kIfdf
Jofks df]rf{ sfod u/f}+ Û /fhgLlts / kmf}hL k|Tofqmd0fnfO{ gofF pFrfOdf p7fcf}+Æ eGg] d"n gf/f lgwf{l/t
ul/Psf] lyof] . r'gjfª a}7sdf kfl/t of] d"n gf/f cToGt} lj/f]wfef;k"0f{ / ;}4flGts Pj+ /fhgLlts b[li6n] k"/}
unt  b]lvG5 .  cfwf/Onfsfx?sf]  :yfkgf  /  :yfgLo hg;/sf/x?sf]  u7g  ul/Psf]  l:yltdf  nf]stflGqs
u0ftGqsf nflu /0fgLlts k|Tofqmd0fnfO{ gofF pFrfOdf p7fpg] gf/f k]z ug'{ j:t'tM ;fdfGo k|sf/sf] cj;/jfb
dfq xf]Og u+eL/ k|sf/sf] kZrufdL sbd g} xf] .
bf];|f]M nf]stflGqs u0ftGqsf] gf/f . k|:tfjdf nf]stflGqs u0ftGqsf] gf/f kfl/t ul/Psf] 5 . k|:tfjdf
elgPsf] 5i æsfo{gLltn] /0fgLltsf] ;]jf ug]{ p2]Zodf :ki6 /x+b} kf6L{n] nf]stflGqs u0ftGqnfO{ g ah'{jf
;+;bLo u0ftGqsf ?kdf lnPsf] 5 g ;f]em} gofF hgjfbL u0ftGqsf ?kdf . b]zdf ljBdfg juL{o, hftLo, If]qLo
/ lnËLo ;d:ofnfO{ ;dfwfg ug]{ 9Ën] /fHo;Qfdf Jofks k'g;+/rgf ;lxtsf] of] u0ftGqn] ;+qmd0fsfnLg
ax'bnLo u0ftGqsf] e"ldsf v]Ng] 5 . lgZro g} To;k|sf/sf] u0ftGqnfO{ k|ltlqmofjfbL ju{ / ltgsf kf6L{x?n]
a'h'{jf ;+;bLo u0ftGqdf abNg an ug]{5g\ eg] ;j{xf/fju{sf] xfd|f] kf6L{n] To;nfO{ gofF hgjfbL u0ftGqdf
abNg k|oTg ug]{ 5 .Æ -g]skf -dfcf]jfbL_ sf P]ltxfl;s b:tfj]hx?, k[=#!@_ . _IKIŠI_I cs"Ú ul/Psf] l:yltdf
nf]stflGqs u0ftGqsf] gf/f tfTsfnLg sfo{gLltsf ?kdf ;xL eP klg Tof] /0fgLlts ?kdf a]Un} k|sf/sf]
;+qmd0fsfnLg u0ftGqsf] gf/fsf ?kdf ;xL x'g ;St}g . To;k|sf/sf] u0ftGq k'FhLjfbL ;+;bLo /fHo;Qfs} ?k
afx]s c? s]xL xf]Og .
t];|f]M ;fd|fHojfbsf] ljZn]if0f . ;f] k|:tfjdf ;fd|fHojfbn] e"d08nLs[t ?k lnPsf] cj:yfdf Psflt/
æ;fd|fHojfbaf/] n]lgg / dfcf]n] u/]sf] ljZn]if0f / To;sf cfwf/df lgld{t ;j{xf/f /0fgLlt ;DaGwL s}of}+ dfGotf
g} kl5 kl/;s]sf]Æ s'/f atfOPsf] 5 eg] csf]{lt/ cd]l/sL ;fd|fHojfbL vt/fnfO{ k|wfg / ef/tLo lj:tf/jfbL
vt/fnfO{ uf}0f agfpg] s'/fsf] 5gs lbOPsf] 5 . ;fd|fHojfbn] e"d08nLs[t ?k lnPsf] ;xL xf] . k/Gt', To;af6
n]lgg / dfcf]sf] ljZn]if0f tyf To; cfwf/df lgld{t ;j{xf/f /0fgLlt ;+aGwL dfGotf k5fl8 k/]sf] eGg' j:t'tM
dfS;{jfbin]lggjfbidfcf]jfbaf6 k5fl8 x6\g' g} xf] . lsgls cfhsf] o'u n]lggn] JofVof u/]sf] / dfcf]n] yk
k|sfz kf/]sf] ;fd|fHojfb / ;j{xf/f qmflGts} o'u xf] / clxn] klg ;fd|fHojfbsf d"n ljz]iftf n]lggLo dfGotf
cg'?k g} /x]sf 5g\ .
-
$_ afx| a'Fb} ;dembf/L kq
@)
^@ d+l;/ & ut] ;ft /fhgLlts bn / g]kfn sDo'lgi6 kf6L{ -dfcf]jfbL_ aLr ePsf] !@ a'Fb]
;dembf/L  kqdf  æ/fHosf]  cu|ufdL  k'g;{/rgf  ub}{  k"0f{  nf]stGqsf]  cjwf/0ffnfO{  sfof{Gjog  ug'{  ckl/xfo{
cfjZostf ePsf]Æ s'/f pNn]v ul/Psf] 5 . ;fy} To;df æ;z:q åGåsf] cGTo u/L :yfoL zflGt :yfkgf ug{ b[9
;+slNktÆ /x]sf] / æk|lt:kwf{Tds ax'bnLo zf;g k|0ffnLÆ nufotsf ljifok|lt k|lta4tf JoQm ul/Psf] 5 . oL
egfOaf6 gofF hgjfbnfO{ 5f]8L k'FhLjfbL ;+;bLo Joj:yf cFufNgsf nflu cfwf/ tof/ kfb}{ hfg yfn]sf] s'/f
:ki6 x'G5 . -g]kfnsf] zflGt k|lqmofdf xfn;Dd ePsf ;Demf}tf, ;xdlt, ;dembf/L, 3f]if0ff / lg0f{ox?sf]
;+sng, @)^&, g]kfn ;/sf/ zflGt tyf k'gMlgdf{0f dGqfno l;+xb/jf/ sf7df8f}+_ .
of] r'gjfªdf lnOPsf] blIf0fkGyL ;+zf]wgjfbL /fhgLlts} lg/Gt/tf xf] .
-
%_ cf7 a'Fb] ;lxtsf ;dembf/L
@)
^#÷)#÷)@ df ;/sf/ dfcf]jfbL jftf{ 6f]nLsf] cfof]hgfdf ;ft /fhgLlts bn / g]skf -dcf]jfbL_
sf aLr afn'jf6f/df ePsf] a}7sdf k|lt:kwf{Tds ax'bnLo zf;g k|0ffnL nufotsf ljifok|lt k|lta4tf hfx]/
ub}{ æg]skf-dfcf]jfbL_ åf/f ul7t hg;/sf/x? lj36g ug]{Æ lg0f{o lnOPsf] 5 . of] uDeL/ k|sf/sf] /fhgLlts
ljZjf;3ft / cj;/jfbL ljrng g} xf] .
o;sf ;fy} @)^% c;f/ !! df k|df0fLs/0f ePsf dfcf]jfbL ;]gfsf n8fs'x?sf] a9Ldf ^ dlxgfleq
;dfof]hg, k'gM:yfkgf tyf xltof/sf] Joj:yfkgf / sAhf ;DklQ cyf{t\ 3/hUuf lkmtf{ ug]{ nufotsf ljifoaf/]
;xdlt ul/Psf] 5 . oxfF ;+ljwfg lgdf{0fsf] ;'lglZrttf lagf a9Ldf ^ dlxgfleq hgd'lQm ;]gf g]kfnsf]
;dfof]hg ug]{ / hf]tfxf ls;fgx?nfO{ hldg glbnfO{ hldGbf/x?nfO{ ;a} hUuf lkmtf{ lbg] h'g ;xdlt sfod
ul/Psf] 5 Tof] lgtfGt unt /x]sf] 5 .
-
^_ sfdL8fF8f a}7ssf] lg0f{o
pQm afx| tyf cf7 a'Fb] ;+emf}tf kZrft\ sfe|]sf] sfdL8fF8fdf ;DkGg s];sf] a}7sdf k|:t't k|:tfjdf
elgPsf] lyof]iæg]kfnL hgqmflGtsf] ;kmntfsf nflu ;z:q hgo'4, ;z:q hgicfGbf]ng / zflGtjftf{ tyf
s"6g}lts kxnsf] aLrdf ;d'lrt tfnd]n / ;Gt'ng clgjfo{ 5 . ;"rgf k|ljlwdf ePsf] ce"tk"j{ qmflGt /




6
;fd|fHojfbL e"d08nLs/0fsf] ljlzi6 k|s[ltsf sf/0f qmflGtsf] of] gofF df]8nsf] ;}4flGts s'/f ug]{ k|Zgdf kf6L{
b[9tfk"j{s cufl8 a9\g' kb{5 .Æ -P]ltxfl;s b:tfj]hx? , k[=##@_
.
hgo'4, ;z:q hgcfGbf]ng, s"6gLlt /
zflGtjftf{df cfwfl/t o; k|sf/sf] qmflGtsf] gofF df]8]n j:t'tM xfQLsf] b]vfpg] bfFt dfq lyof] . of] s'/f Tof]
k|:tfj kfl/t eP nuQ} ul/Psf] la:t[t zflGt ;+emf}tfaf6 5n{Ë b]lvg cfpF5 .
-
&_ lj:t[t zflGt ;+emf}tf
@)
^#÷)*÷)% df g]kfn ;/sf/ / g]skf-dfcf]jfbL_ aLr ePsf] lj:t[t zflGt ;+emf}tfdf æ;/sf/
dfcf]jfbL aLr rfn' o'4lj/fdnfO{ :yfoL ?klb+b} @)%@ ;fnb]lv rlncfPsf] ;z:q o'4 ;dfKt ePsf] 3f]if0ffÆ
ul/Psf] 5 . of] 3f]if0ff hgo'4sf] kxnsf] ;dodf hfx]/ ul/Psf] k|lta4tfsf] uDeL/ pNn+3g / b]z, hgtf,
qmflGt tyf kf6L{k|ltsf] k|lta4tfsf] uDeL/ ljZjf;3ft xf] .
-
*
_ kf6L{ btf{ / ;+ljwfg;efsf] r'gfj
zflGtk|lqmofdf cfPotf  cu|ufdL  /fhgLlts  lgsf;  ;'lglZrt  eOg;s]sf]  cj:yfdf  ;+ljwfg;efsf]
lgjf{rg / ;/sf/sf] pkof]u gofF 9+un] ug'{ kg]{df sDo'lgi6 kf6L{nfO{ g} l;w} btf{ ug]{, kf6L{sf] d"n g]t[Tj k+lQm g}
lgjf{rgdf efu lng] tyf ;/sf/df hfg] gLltn] o; df]rf{sf] ;+3if{nfO{ lgtfGt sdhf]/ agfOlbPsf] 5 . d"n
;d:ofsf] ;dfwfg gx'Fb} To;k|sf/sf] gLlt cjnDjg ug'{ uNtL x'g uPsf] 5 .
-
(_ vl/kf6L /fli6«o e]nfb]lv xfn;Dd
kf6L{ sfo{lbzfaf/] s]Gb|Lo ;ldltsf] afnfh' a}7seGbf klxn]b]lv g} Jofks ax; rNb} cfPsf] 5 /
vl/kf6Ldf cfpFbf Tof] ax; gofF 9+un] ljsl;t ePsf] 5 . kf6L{ Oltxf;df vl/kf6Ldf ;+kGg /fli6«o e]nf gofF
df]8sf] ;"rs xf] . o;n] kf6L{df k}bf x'Fb} cfPsf] blIf0fkGyL cj;/jfbsf] lj/f]w / qmflGt tyf l;4fGtsf] /Iffsf]
k|Zgdf ;zQm cfjfh p7fpg] k|of; u/]sf] 5 .
vl/kf6L /fli6«o e]nfdf sfo{gLlts gf/fsf ?kdf nf]stflGqs u0ftGqsf]
;6\6f
hgtfsf]
;+3Lo
nf]stflGqs /fli6«o u0ftGq cyf{t\ hgu0ftGq / hgljb|f]xsf nflu rf/ tof/Ldf hfg] nufotsf dxTjk"0f{
lg0f{ox? lnOPsf 5g\ . o;} k|lqmofnfO{ kfn'ª6f/ / To;kl5sf] s]=;=sf] a}7sdf cufl8 a9fpg] sfd ePsf] 5 .
r'gjfª a}7sdf lnOPsf unt k|sf/sf lg0f{ox?nfO{ ;RrfpFb} cufl8 a9\g] sfddf vl/kf6L tyf kfn'ª6f/df
;DkGg s];sf a}7sx?sf] cToGt} dxTjk"0f{ e"ldsf /x]sf] 5 .
-
v_ ;8s, ;bg / ;/sf/sf] df]rf{ ;+aGwL ;dLIff
zflGt k|lqmofdf cfPotf kf6L{af6 ;8s, ;bg / ;/sf/ ;a} df]rf{sf] pkof]u ub}{ cfpg] sfd ePsf] 5 .
o; k|lqmofdf xfl;n ul/Psf cg'ejx? ;sf/fTds tyf gsf/fTds b'j} b[li6n] cToGt} dxTjk"0f{ /x]sf 5g\ . o;
;Gbe{df ;j{k|yd ;8s, ;bg / ;/sf/sf df]rf{x?sf] pkof]u / dfly tyf tnsf aLrsf] cfjZos tfnd]nsf
;Gbe{df n]lggåf/f k|:t't ;}4flGts dfGotfdfly ljz]if Wofglbg cfjZos 5 . To;af/] n]lggn] cfkm\gf] k|l;4
s[lt cE'2^ VIR^J/OW„ df /fd|f];+u :ki6 kfg'{ ePsf] 5 / To;sf] dxTjnfO{ xfdLn] uDeL/tfk"j{s cfTd;ft\ ug'{kb{5 .
n]lggn] !()% sf] ?;L hgjfbL qmflGtsf] k|lqmofdf dfly cyf{t\ ;/sf/ / tn cyf{t\ ;8s b'j} 7fpFaf6
;j{xf/f ju{n] cfkm\gf] e"ldsf k|efjsf/L ?kdf lgjf{x ug'{ kg]{ s'/fdly hf]8 lbg' ePsf] lyof] . n]lggåf/f k|:t't
k|:tfjdf ;/sf/df efu lng'sf b'O{ nIo atfOPsf 5g\ , tL x'g\iæ-!_ qmflGtsf] lj/f]wdf ul/g] k|of;x?sf]
lj/f]wdf lgd{d ;+3if{ / -@_ dhb'/ ju{sf :jtGq lxtx?sf] /Iff .Æ -Anf=O= n]lgg ;+slnt /rgfP+ rf/ v08f]+ d]+
v08 !, k[=&*, k|ult k|sfzg df:sf] !(**_ .
o;}  k|lqmofdf  n]lgg  eGg'x'G5i æqmflGtsf/L  c:yfoL ;/sf/ qmflGtsf]  tfTsflns  ljhosf nflu,
qmflGtlj/f]wL k|of;x?nfO{ tTsfn ljkmn t'Nofpgsf nflu ;+3if{sf] pks/0f x'G5, Tof] s'g} klg 9Ën] cfd?kdf
k'FhLjfbL qmflGtsf] P]ltxfl;s l;l4sf] pks/0f x'Fb}g .Æ -pQm, ($_ n]lggsf pQm egfOx?nfO{ jt{dfg g]kfnL
;Gbe{df a'em\g' kbf{ ltgsf] ;f/ s] x'G5 eg] ;/sf/df efu lng' jf dflyaf6 x:tIf]k ug'{sf] d"n p2]Zo qmflGt
lj/f]wL ultljlwx?nfO{ bjfpg' / g]kfnL hgtfsf :jtGq xs, lxtsf] /Iff ug'{ g} xf] cGoyf xf]Og . To;}u/L tn
cyf{t\ ;8ssf] e"ldsfjf/] klg n]lggn] /fd|f];+u :ki6 kfg'{ ePsf] 5 . n]lgg eGg'x'G5iæxfdLn] c:yfoL qmflGtsf/L
;/sf/dfly tnaf6 s'g} klg xfntdf bafj lbg' kb{5 . tnaf6 o; k|sf/sf] bjfjsf nflu ;j{xf/f ju{ ;z:q
x'g' kb{5 . lsgeg] qmflGtsf/L 38Ldf 36gfx? cToGt} tLa|tfsf ;fy ljsl;t eP/ v'Nff u[xo'4sf] r/0fdf
k'Ub5g\ / To;sf] g]t[Tj ;fdflhs hgjfbL kf6L{sf] xftdf x'g' kb{5 .Æ-pQm, k[=&(_ . n]lggsf pQm egfOnfO{
g]kfnL ;Gbe{df a'em\g' kbf{ ltgsf] ;f/ ;8sdf cfGbf]ngnfO{ k|efjsf/L ?kdf ;+ul7t ug'{, hgd'lQm ;]gf
g]kfnsf] e"ldsfnfO cfjZostf cg'?k k|efjsf/L agfpg' / h:tf];'s} hl6n l:yltdf klg b]z, hgtf tyf
qmflGtsf] g]t[Tj ug{ tof/ /xg' x'G5 . cflv/, n]lggn] eg]em}+ xfdLn] dfly / tnaf6 klg s'g} pNn]vgLo e"ldsf
v]Ng ;lsPg . a? To;sf] 7Ls pN6f] lbzfdf hfg] sfd x'g uof] .
;fy}, oxfFg]/  s'g  s'/f klg  a'em\g  h?/L 5  eg]  ;j{xf/fju{  tyf qmflGtsf/L  hg;d'bfon]  k'/fgf]
/fHo;QfnfO{ ;dfKt gkf/L qmflGtsf sfdnfO{ cufl8 a9fpg / k'/fgf] /fHo dlzg/LnfO{ h:tfsf] h:t} cfkm\gf]




7
xftdf lnP/ ;~rfng ug{ ;St}g . ljZj Oltxf;af6 k|dfl0ft o; s6' ;TonfO{ xfdLn] sbflk lj;{g ;lsb}+g .
g]kfnsf ;Gbe{df klg oxL s'/f ;To xf] .
o;  cltl/Qm  7Ls  oxfFg]/  xfdLn]  s]  s'/f  a'em\g  h?/L  5  eg]  n]lggsf]  Tof]  k|:yfkgfnfO{  ;Rrf
qmflGtsf/Lx?n] dfq cjnDjg ug{ ;St5g\ / cj;/jfbLx?af6 Tof] sfd x'g} ;St}g . cj;/jfbLx?n] n]lggsf]
pQm k|:yfkgfnfO{ ;+;bjfbdf hfg] e¥ofË agfpg / ;Rrf qmflGtsf/Lx?nfO{ e|ldt t'Nofpgsf nflu pkof]u ug{
rfxG5g\ . clxn] g]kfndf 7Ls oxL eO/x]sf] 5 / kf6L{sf] d"n g]t[Tjn] n]lggjfbL k|:yfkgfnfO{ ;+;bjfbL
/fhgLltsf] e¥ofË agfpg] sfd ul//x]sf] 5 . dfS;{jfbn] ;+;b / ;/sf/sf] pkof]u ug]{ s'/fnfO{ gsfb}{g . k/Gt',
Tof] pkof]u qmflGtsf/L tl/sfn] dfq x'g ;St5, cj;/jfbL tl/sfn] xf]Og . qmflGtsf/L tl/sfn] ;+;b /
;/sf/sf] pkof]usf nflu kf6L{ ;fFRr}sf] qmflGtsf/L, cg'zfl;t / dfS;{jfbk|lt lgi7fjfg\ x'g h?/L x'G5 . cGoyf
;+;b / ;/sf/sf] pkof]u ug]{ xf]Og ls pN6} k|ltlqmofjfbåf/f pkof]u x'g] s'/f cfpF5 . j:t'tM xfdLn] ;bg /
;/sf/sf] pkof]u u/]sf 5}gf}+, clkt' xfdL :jod\ k|ltlqmofjfbåf/f pkof]u ul/Psf 5f}+ . o;af/] ;}4flGts /
Jofjxfl/s b'j} b[li6n] uDeL/tfk"j{s ;f]FRg h?/L 5 . 7L+s oxLg]+/ xfdLn] s'g s'/fdfly klg Wofg lbg h?/L 5
eg] n]lggn] !()% df cfjZos kl/l:yltdf ;bg / ;/sf/sf] pkof]u ubf{ cGIly / tnÚsf aLr tfnd]n
ldnfpg] s'/f atfpg' ePsf] lyof], k/Gt' km/j/L qmflGt kZrft\ jxfFn] ;/sf/df ;lDdlnt d]G;]ljsx?nfO{
k|ltlqmofjfbsf uf]6L tyf s7k'tnL atfpg' ePsf] lyof] . n]lggsf tL egfO jt{dfg g]kfnL ;Gbe{df klg ljz]if
dggof]Uo /x]sf 5g\ .
xfdLn] qmflGtsf/L 9+un] ;+;b tyf ;/sf/sf] pkof]u ug]{af/] w]/} k|of; u¥of}+ / ub}{ klg cfPsf 5f}+ .
k/Gt' of] sfd Joy{ ;flat x'Fb} uPsf] 5 . oyfy{df eGg'kbf{ g]t[Tjsf] cj;/jfbL lx:;fsf] rfxgf jf p2]Zo ;+;b
/ ;/sf/sf] pkof]u qmflGt jf hgljb|f]xsf nflu geP/ ;+;bLo nf]stflGqs u0ftGqsf nflu xf] / of] s'/f ca
;':ki6 eO;s]sf] 5 .
kf6L{sf tkm{af6 ;/sf/sf] g]t[Tj ul/Psf] cj:yf xf];\ jf cGo kIfsf] g]t[Tjdf ;xefuL ePsf] l:ylt xf];\
b]z, hgtf  /  qmflGt;+u  ;+alGwt  s}of}+  cxd\  d'2fx?  /fli6«o  ;'/Iff  ;+aGwL  gLlt  lgwf{/0f,  c;dfg  ;lGw
;Demf}tfx?sf]  vf/]hL, ;lxb  kl/jf/sf  nflu  tf]lsPsf]  /fxtsf]  Joj:yf, a]kQf of]4fx?sf]  ;fj{hlgsLs/0f,
;Ddfghgs ?kdf ;]gf ;dfof]hg, hgtfsf] kIfdf ;+ljwfg lgdf{0f, /fHosf ;a} cËx?df ;dfg'kflts ;dfj]zL
k|ltlglwTj, e|i6frf/ tyf dxËL lgoGq0f, hghLljsfsf k|Zgdf Go"gtd /fxt cflb ljifodf cfjZos Wofglbg' t
k/} hfcf];\ a? pN6f] e"ldsf v]Ng] sfd ul/Psf] 5 . oL ;a} s'/faf6 s] :ki6 x'G5 eg] ;/sf/sf] pkof]u b]z,
hgtf tyf qmflGtsf] kIfdf geO{ d"ntM k|ltlqmofjfbL ju{ tyf To;sf] ;Qfsf] ;]jfsf nflu x'g uPsf] 5 .
oL ;a} k|lts"ntfx? x'Fbfx'Fb} klg o; k|lqmofdf /fli6«otf, hgtGq / hghLljsfsf ;jfnx?sf ;fy}
gful/s ;jf]{Rrtfsf] /Iff nufotsf ljifonfO{ lnO{ ;DkGg ul/Psf tLg dlxg] wSsf nufotsf ;8s ;+3if{
;DaGwL s}of}+ sfdx?nfO{ ;sf/fTds cy{df ;d'lrt d"Nofª\sg ug'{kb{5 . ;bgsf] If]qdf klg qmflGtsf/L kIfaf6
cfjZos e"ldsf lgjf{x ub}{ cfpg] sfd ePsf] 5 . ljz]iftM o; ;Gbe{df b]z tyf hglj/f]wL sltko ljw]os jf
sfg'gx?nfO{ kfl/t ug{ lbOPsf] 5}g . ;+;bsf ljljw ultljlwx?df b]z / hgtfsf] kIfdf sfdx? ug]{ k|of;
ul/Psf] 5 . ;/sf/df a:bf klg qmflGtsf/L kIfaf6 sltko sdL tyf ;Ldf /x] klg d"ntM ;sf/fTds e"ldsf
lgjf{x ul/Psf] 5 .
-
u_ hgd'lQm ;]gf g]kfn ;DaGwL ;dLIff
g]kfnL gofF hgjfbL qmflGtsf tLg ;fwg dWo] hgd'lQm ;]gf g]kfn Ps k|d'v ;fwg xf] . ;fdfGo
k|sf/sf n8fs' bnx?af6 5fkfdf/ bnx? x'Fb} hgd'lQm ;]gf g]kfn ljsl;t x'g k'u]sf] xf] . g]kfndf gofF hgjfbL
u0ftGqsf] :yfkgfsf nflu ;~rflnt dxfg\ hgo'4nfO{ /0fgLlts /Iff / /0fgLlts ;Gt'ng x'Fb} tyf cfwf/
Onfsf / hg;/sf/x?sf] u7g k|lqmof cufl8 a9fpFb} k|efjsf/L ?kdf ljsl;t t'Nofpg] dxfg\ P]ltxfl;s
sfddf hgd'lQm ;]gf g]kfnsf] ljlzi6 e"ldsf /x]sf] 5 . hgd'lQm ;]gf g]kfnn] dxfg\ hgo'4sf] k|lqmofdf ljleGg
kmf}hL df]rf{df Tofu, jL/tf / alnbfgsf pTs[i6 sLlt{dfgx? :yflkt ub}{ cfPsf] s'/f huhfx]/ 5 . o; k|lqmofdf
s}of}+ jL/ of]4fx?sf] ;xfbt ePsf] 5 . s}of}+ 3fOt] tyf ckfË agfOPsf 5g\ . k/Gt' cflv/df hgo'4sf] cGTosf]
3f]if0ff u/L hgd'lQm ;]gf g]kfnnfO{ SofG6f]gd]G6df /flvof] . ;Ddfghgs ?kdf ;]gf ;dfof]hg ug]{ elgPsf]df
Tof] klg x'g ;s]g . cGttM cfkm\g} ;/sf/sf] g]t[Tjdf g]kfnL ;]gfsf] k|of]u u/]/ hgd'lQm ;]gf g]kfnnfO{ sAhfdf
lnO{ lgMz:qLs/0f, lj;h{g / lj36g ug]{ sfd ul/Psf] 5 . of] ljZjs} Oltxf;df cToGt} b'Mvb tyf la8Dagfo'Qm
kl/36gf xf] .
-
3
_ ;+ljwfg ;efsf sfdsf] ;dLIff
kf6L{df  ;+ljwfg;ef dfkm{t\  ;/sf/ /  ;8ssf aLr cfjZos tfnd]n  sfodu/L hgtfsf]  ;+3Lo
u0ftGqfTds ;+ljwfg lgdf{0fsf nflu kxn ug]{ / ;]gf ;dfof]hgsf] sfd klg ;+ljwfg lgdf{0f;+u} Ps};fy ug]{
lg0f{o lnOPsf] lyof] . k/Gt', k|r08ijfj'/fdåf/f To; lg0f{osf] 7Ls pN6f] hfg] sfd ul/of] . hghflt, dlxnf,




8
blnt, d'l:nd, dhb'/;lxt pTkLl8t ju{sf] /fHosf ;a} c+ux?df ;dfg'kflts k|ltlglwTjsf] Joj:yf tyf
tbg'?k lgjf{rg k|0ffnLsf] lgwf{/0f, Psn hftLo klxrfgsf cfwf/df /fHosf] k'gM;+/rgf, cfTdlg0f{osf] clwsf/,
:jfoQtf  tyf cu|flwsf/,  dlxnf, blnt, d'l:ndsf]  ljz]ifflwsf/,  Joj:yflksfk|lt  pQ/bfoL  Gofo  Joj:yf,
hldgsf] xbaGbL lgwf{/0f;lxt qmflGtsf/L e"ld;'wf/, gful/stf cflbaf/] kf6L{ gLlt tyf c8fg kl/Tofu ul/of] .
oxfF;Dd ls ljifout ;ldltx?df ax'dt / ;j{;Ddltsf cfwf/df kfl/t ul/Psf s}of}+ ljifonfO{ ;d]t pN6\ofOof]
.
slyt ;xdlt ug]{ gfddf ljjfb ;dfwfg pk;ldltdf /xL kf6L{sf ;du| c8fg kl/Tofu ug]{, g]=sf= nufotsf
zlQmx?l;t /fi6«klt tyf /fhg]tf aGg] k|nf]egdf cfTd;dk{0f ug]{ / ;+ljwfg;efsf ;b:ox?sf] clwsf/, ;Ddfg
tyf nf]stflGqs d"Nodfly uDeL/ cf3ft k'¥ofOof] . cGTodf, /fHo k'gM;+/rgfsf] ;Gbe{df gfd tyf klxrfg
ljgf P3f/ k|b]zdf hfg] ;xdlt sfod u/L hghflt, dw];L nufotsf pTkLl8t ;d'bfok|lt uDeL/ ljZjf;3ft
ul/of] / To;sf] lj/f]wdf ;zQm cfjfh p7]kZrft\ k5fl8 x6]tf klg k|ltj]bgx?nfO{ ljjfb ;dfwfg pk;ldltdf
/f]s]sf] /f]So} u/]/ ;+ljwfg ;efsf] k|lqmofdf cufl8 a9\g ;Dd klg lbOPg . dtbfgsf] k|lqmof cufl8 a9]sf] eP
Psn klxrfg ;lxtsf] ;+3Lotfsf] k|lqmofdf ;fwf/0f ax'dt dfq xf]Og b'O{ ltxfO{ ax'dtaf6 kfl/t x'g ;Sg]
x:tfIf/ ;lxtsf] :ki6 lrq b]Vbfb]Vb} klg hj/h:t ?kdf sfo{;"rLnfO{ pk;ldltsf] ;+of]hsn] /f]ls/fVg'n]
k|r08iafa'/fdåf/f lbOPsf] klxrfg ;lxtsf] ;+3Lotfsf] gf/f sf]/f 9f]+u dfq /x]sf] tYo gfËf] tl/sfn] phfu/
ePsf] 5 . ;fy}, sfo{;"rL /f]s]/ cGttM ;+ljwfg ;ef dfkm{t hgtfsf] ;+ljwfg agfOg' t k/} hfcf];\ pN6}
;+ljwfg ;ef g} e+u u/fOof] . of] ;du| k|lqmofdf k|r08 afa'/fdåf/f g]kfnL hgtfk|lt uDeL/ ljZjf;3ft x'g
uPsf] s'/f :ki6 5 .
;fy}, oxfFg]/ s'g s'/f klg :d/0fLo 5 eg] kf6L{åf/f t/fO{ dw];df yf?jfg, cjw, ldlynf / sf]lrnf
k|b]z agfpg] lg0f{o lnOPsf] lyof] . k/Gt', kl5Nnf] cjlwdf /fHo k'gM;+/rgf tyf afF8kmfF8 ;ldltåf/f k|:t't
rf}w k|b]zsf] k|:tfjnfO{ ;dy{g ul/Psf] 5 / tbg'?k klZrddf yf?jfg tyf k"j{df dw]z k|b]znfO{ :jLsfl/Psf]
5 .
o;sf ;fy} ;+ljwfg ;efdf /xg' ePsf qmflGtsf/L kIfsf sd/]8x?af6 /fHo k'gM;+/rgf nufot ljleGg
;ldltx?sf] k|ltj]bg tof/ kfg]{, hgtfsf] kIfdf ;+ljwfg lgdf{0fsf nflu ax;df k|efjsf/L ?kdf ;xefuL x'g] /
cGo kIfnfO{ k|efljt kfg]{, /fHosf ;a} c+ux?df ;dfg'kflts ;dfj]zL k|ltlglwTj nufotsf ljifodf c8fg lng]
cflb sfddf dxTjk"0f{ e"ldsf lgjf{x ul/Psf] 5 .
-
ª_ b'O{nfOg ;+3if{sf] ;dLIff
l;+uf] cGt/f{li6«o sDo'lgi6 cfGbf]ngsf ;fy} g]kfnL sDo'lgi6 cfGbf]ngsf] Oltxf; b'O{nfOg ;+3if{sf]
Oltxf; xf] . o; Oltxf;sf] ;f/tTjnfO{ dfcf]åf/f g]t[Tj ul/Psf] rLgsf] sDo'lgi6 kf6L{n] æPstf, ;+3if{, km'6;Dd
klg / km]l/ gofF cfwf/df gofF PstfÆ sf] åGåjfbsf ?kdf k|:t't u/]sf] 5 / Tof] ;xL xf] . of] s'/f g]kfn
sDo'lgi6 kf6L{sf] Oltxf;df klg nfu' x'G5 . kf6L{df rNb} cfPsf] b'O{nfOg ;+3if{nfO{ lgDg cg';f/ k|:t't ug{
;lsG5 M
-
!_ hgo'4sf] kxnb]lv zflGt k|lqmof;Dd
kxnug]{ k|lqmofb]lv hgo'4 x'Fb} zflGt k|lqmof;Ddsf] 8]9 bzs hltsf] nfdf] cjlwdf kf6L{leq ljleGg
k|sf/sf cGtM;+3if{ rNb} cfPsf 5g\ . oL cGtM;+3if{ dWo] afa'/fdl;tsf] cGtM;+3if{ s]xL hl6n aGb} uP klg
r'gjfª;Dd cfpFbf To;nfO{ k|r08 / afa'/fdsf aLr ;+emf}tfjfb ?kdf ;dfwfg ul/of] . zflGt k|lqmofdf
cfPotf klg cGtM;+3if{ jf b'O{ nfOg ;+3if{ t rn] k/Gt', vl/kf6Lsf] cf;kf;df uP/ Tof] tLa| aGof] . o; a]nfsf]
kf6L{sf] l:ylt / cGtM;+3if{df qmflGtsf/L kIfaf6 klg s]xL sdhf]/L x'g uPsf 5g\ .
-
@_ vl/kf6Lb]lv xfn;Dd
vl/kf6Lsf] /fli6«o e]nf;Dd cfpFbf kf6L{leq rNb} cfPsf] cGt{;+3if{ jf b'O{nfOg ;+3if{n] Ps pTsif{sf] ?k
lnof] . o; e]nfdf xfd|f] kIfaf6 hgu0ftGqdf cfwfl/t a]Un} /fhgLlts k|ltj]bg k]; ul/of] . vl/kf6Ldf xfd|f]
tkm{af6 k|:t't k|:tfjdf elgPsf] 5iæ/fli6«o :jfwLgtfsf] /Iff / hgtfsf] ;+3Lo nf]stflGqs /fli6«o u0ftGqsf]
:yfkgfsf] sfdnfO{ s]Gb|laGb'df /fVg], ;]gfsf] ;dfof]hg / gofF ;+ljwfgsf] lgdf{0fsf] sfd Ps};fy ;DkGg ug]{,
b]zeQm, nf]stflGqs / jfdkGyL zlQmx?sf aLr ;+o'Qm df]rf{ agfpg], hgljb|f]xsf] tof/L Pjd\ tbg'?k ;+3if{
tyf ;+u7gsf ?kx?sf] lgwf{/0f ug]{ cflb sfdnfO{ sfo{gLlts >[v+nfsf ?kdf c+uLsf/ ug'{ kb{5 . o;} sfo{gLlt
dfkm{t\ /0fgLlts nIo xfl;n ug{ ;lsG5 .Æ-;doa4 -å}dfl;s_ cs+ ! k"0f{ª\s !), df3÷kmfu'g @)^*, k[=!@%_ .
;f] e]nfdf xfd|f] kIfaf6 k|:t't To; k|:tfjnfO{ k|r08 kIfaf6 :jLsf/ ul/of] . cGttM xfd|f] kIf / k|r08åf/f k]z
ul/Psf  sltko ljifonfO{  ldnfO{  tyf afFsL  ljifonfO{  cfufdL  a}7sx?df  k|:t't  ug]{  u/L hgljb|f]xnfO{
s]Gb|ljGb'df /fvL j}rfl/s, /fhgLlts, ;f+u7lgs, ;+3if{ ;DaGwL / k|fljlws tof/Lsf sfdnfO{ Jojl:yt 9Ën]
cufl8 a9fpg] lg0f{o lnOof] .




9
k/Gt', k|r08åf/f To;k|sf/sf]  lg0f{onfO{  sfof{Gjog  ug]{, Jojl:yt  ?kdf  tof/Lsf sfddf  hfg]
nufotsf sfdx? x'g ;s]gg\ . sf7df08f}+df s]lGb|t ul/Psf] tLg wSsf cGtu{tsf] bf];|f] wSsfdf ul/Psf ljz]if
hgk|bz{gsf sfdx?n] lglZrt nIo xfl;n ug{ ;s]gg\ . t];|f] wSsfsf sfd g} cufl8 a9\]gg\ . o;af6 l;+Ëf]
kf6L{ k+lQmdf c;Gt'li6, cfqmf]z / lg/fzfsf] l:ylt k}bf eof] . kf6L{leqsf] cGt/;+3if{ tLj| aGb} uof] . o;
l:yltdf kfn'ª6f/df s]Gb|Lo ;ldltsf] lj:tfl/t a}7s af]nfOof] . kfn'ª6f/df ;DkGg s]Gb|Lo ;ldltsf] lj:tfl/t
a}7sdf k|r08, afa'/fd / xfd|f] kIfaf6 ;d]t u/L tLgj6f k|:tfj k|:t't ePsf lyP .
vl/kf6Ldf  kfl/t  sfo{lbzfsf]  sfof{Gjog;+u  ;DalGwt  k|:tfjaf/]  xfd|f]  kIfåf/f  kfn'ª6f/ k|:tfjdf
elgPsf] 5iæqmflGtsf/L sfo{lbzfsf] sfof{Gjog tyf tof/Lsf] k|lqmof lsg k|efjsf/L ?kdf cufl8 a9\g ;s]g t
< o;f] x'g'sf] k5fl8 s}of}+ sf/0fx?n] sfd u/]sf 5g\ h;df d'VotMi d"n g]t[Tjaf6 -s_ cfGbf]ngdf ljBdfg
b+lIf0fkGyL cj;/jfbsf lj?4 ;+3if{ ug'{sf] ;§f Tof] l;t em'Sg], ;Demf}+tf ug]{ tyf To;nfO{ ;+/If0f ug]{ sfd ug'{
.
-v_ g]t[Tjaf6 sfo{lbzfsf] sfof{Gjogsf] nflu d"t{ of]hgf agfpg]tkm{ cfjZos Wofg glbg', -u_ sfo{lbzf /
g]t[Tjsf aLr cGtlj{/f]w k}bf x'g', -3_ zAbdf qmflGtsf/L sfo{lbzfnfO{ :jLsfg'{ t/ sd{df To;sf] sfof{Gjogtkm{
cfjZos Wofg ghfg', -ª_ tfTsflns, b}lgs tyf e}kl/cfpg] sfdx?nfO{ k|fyldstf lbg' /0fgLlts dxTj tyf
tof/Lsf sfdx?k|lt pk]Iff ug'{ cflb sf/0f /x]sf 5g\ . oL sf/0fx? lglZrt  lrGtg / k|j[lQ;+u ;DalGwt 5g\
.
Æ -pQm, k[= !$#_ . o; k|sf/sf lrGtg  / k|j[lQ d'VotM ;f/;+u|xjfb / dWodkGyL cj;/jfb g} lyP .
kfn'Ë6f/ lj:tfl/t  a}7s  kZrft\  nfdf]  cGt{lqmof kl5  ;DkGg  s]Gb|Lo  ;ldltsf]  a}7sdf  xfd|f]  /
k|r08åf/f k]z ul/Psf k|:tfjsf ;xdltsf ljifonfO{ ldnfO{ tyf afFsL ljifonfO{ yflt/fvL Pp6} k|ltj]bg
agfOof] . t/ To; kZrft\ klg kfl/t k|ltj]bgsf] sfo{Gjog tkm{ k|r08åf/f Wofg lbOPg . kf6L{df cGtlj{/f]w emg}
lta| aGb} uof] .
@)
^*
;fn j}zfvdf ePsf] s]Gb|Lo ;ldltsf] a}7sb]lv clxn];Dd cfpFbf kf6L{leqsf] b'O{ nfOg ;+3if{
cToGt} tLa| / u'0ffTds 9+un] rs{b} uPsf] b]lvG5 . j}zfvdf ePsf] o; a}7sdf k|r08åf/f k|:t't k|:tfjdf
kfn'ª6f/df kfl/t k|:tfjnfO{ vf/]h ul/of] . 7Ls To; l:yltdf xfd|f] kIfaf6 csf]{ k|:tfj k]z eof] . k|r08i
afa'/fdsf aLr Pstf sfod eof] / xfd|f] k|:tfj cNkdtdf k¥of] .
ut @)^* k'; / df3df a;]sf] s]Gb|Lo ;ldltsf] a}7sdf xfd|f] / k|r08sf] kIfaf6 j]Unf j]Un} /fhgLlts
k|ltj]bg k]z ul/Psf]df ltgnfO{ oyfjt\ /fvL c;xdt ePsf ljifonfO{ tn;Dd n}hfg] / ;xdt ePsf ljifodf
PsLs[t of]hgf / sfo{qmd agfO{ sfddf hfg] ;dembf/L agfOof] . tbg';f/ kf6L{sf] tfTsflns sfo{of]hgf /
sfo{qmdaf/] k|:tfj kfl/t ul/of] . k/Gt', To;sf] klg sfof{Gjog x'g ;s]g . ut a};fv b]lv clxn];Dd cfpFbf
kf6L{df ;+3if{sf rf/ cfwf/ tyf rf/ tof/L, ;]gf ;dfof]hg, ;+ljwfg lgdf{0f, hUuf lkmtf{, ;/sf/df ;dfg'kflts
;dfj]zL k|ltlglwTj, laKkf ;+emf}tf nufotsf ljifox?df b'O{nfOg ;+3if{ tLa| aGof] . cGttM o; cjlwdf
hgd'lQm ;]gfsf] lgMz:qLs/0f Pjd\ lj;h{g ul/of] / hgtfsf] kIfdf ;+ljwfg aGg] s'/f t k/} hfcf];\ pN6}
;+ljwfg ;ef g} vf/]h ul/of] .
vl/kf6Lb]lv  xfn;Dd cfpFbf  o; ;du|  k|lqmofdf b'O{nfOg  ;+3if{sf]  ljifoj:t'  d"ntM  nf]stflGqs
u0ftGqd} 6fFl;P/ a:g] ls hgtfsf] ;+3Lo u0ftGqsf] lbzfdf cufl8 a9\g], b]zleqsf bnfn, gf]s/zfx tyf
;fdGtju{ / aflx/sf d'VotM lj:tf/jfbL x:tIf]ksf lj?4 /fli6«o :jfwLgtfsf] /Iffsf] nflu ;+3if{ ug]{ ls
ltgLx?;+u cfTd;dk0f{ ug]{, hgljb|f]xsf] tof/Ldf hfg] ls ;+;bjfbL zflGtk"0f{ tl/sf canDag ug]{, b]zeQm,
u0ftGqjfbL  tyf jfdkGyL zlQmx?l;t  ;+o'Qm  df]rf{  ug]{  ls, bnfn  k'FhLklt  ju{;+u  u7aGwg  u/]/  hfg],
;Ddfghgs 9Ën] ;]gf ;dfof]hg ug]{ ls hgd'lQm ;]gf g]kfnsf] lgMz:qLs/0f, lj36g ty lj;h{g ug]{, dhb'/,
ls;fg ;lxt cfd hg;d'bfosf] kIfdf hftLo klxrfg, dlxnf, blnt, d'l:nd, lk5l8Psf If]qsf hg;d'bfosf]
xslxtdf cfwfl/t ;+ljwfg agfpg] ls bnfn, gf]s/zfx tyf ;fdGt ju{sf] lxtdf cfwfl/t oyfl:yltjfbL tyf
kZrufdL ;+ljwfg agfpg] cflb ljifodf cfwfl/t /x]sf] lyof] . cGttM k|r08åf/f dWokGyL cj;/jfbaf6
blIf0fkGyL lbzflt/ xfdkmfNb} hfg] sfd eof] . ;f/df of] b'O{nfOg ;+3if{ qmflGtsf/L sfo{lbzf / blIf0fkGyL
;+zf]wgjfbL sfo{lbzfsf aLrsf] eLif0f ljrf/wfTds tyf /fhgLlts ;+3if{ lyof] .
b'O{nfOg ;+3if{sf] o; ;du| k|lqmofdf k|r08af6 PsdgfjfbL ljZjb[li6sf]0f cg'?k rNg], d}qLk"0f{ ;+3if{nfO{
b'ZdgLk"0f{ ?klbg], ank|of]u ug{sf nflu cfkm\gf] kIfsf sfo{stf{x?nfO{ lgb]{zg lbO{ pS;fpg], leGg dtsf
sd/]8x?nfO{ avf{:t ug]{, :ki6 / v'nf geO{ 5n5fd tyf if8oGq ug]{, kf6L{df p7fOPsf ljifoaf/] cfjZos
5nkmn tyf  ;dfwfg  lgsfNg]lt/  guO{ ltgnfO{  yGSofP/ /fVg], leGg  dtk|lt  c;lxi0f'  aGg], leGgdtsf
sd/]8x?nfO{ cfly{s gfsfaGbL ug]{, cj;/jfbLx?nfO{ sfvL RofFKg] / qmflGtsf/Lx?nfO{ kfvf nufpg], cflb
ul/Psf] kfOG5 .




10
xfd|f] tkm{af6 kf6L{nfO{ Pstf, ;+3if{ / ?kfGt/0fsf] k|lqmofdf culf8 a9fpgsf nflu oy]i6 k|of; x'Fb} cfPsf]
5 . o; k|lqmofdf k|r08nfO{ ?kfGt/0f ug{sf nflu cTolws k|of; ul/of] . To;}sf] kl/0ffd ljleGg ;dodf b'O{
leGg  k|:tfjx?nfO{  ldnfpFb}  tyf leGg dtnfO{  yflt  /fVb}  cfpFg]  sfd klg  eof]  . o;  ;Gbe{df  cg]sf}+
cGt{lqmofx? klg eP . ;f+u7lgs If]qdf k6sik6s ljlwsf] lgdf{0f ug]{ sfd klg eof] . k/Gt' tL ;a}sf] s'g}
kmnbfoL kl/0ffd lg:sg ;s]g . k|r08 kIfaf6 xfd|f] kIfnfO{ af/Daf/ em'SofpFb}, ljifoj:t' tyf Ph]08f ljxLg
agfpFb} / cGttM cfTd;d{k0f u/fpFb} n}hfgsf nflu cg]sf}+ s'l6n rfn tyf 5n, k|k~r rnfpFb} cfpg] sfd
eof] . vl/kf6Lb]lv clxn];Ddsf s]Gb|Lo ;ldltsf clwsf+z a}7sx?sf] d"n ljz]iftf j]Unf j]Un} k|:tfj k]z ug]{,
cGTodf ldnfpg] / k/Gt' sfof{Gjogdf ghfg], km]l/ b'O{nfOg ;+3if{df hfg] / km]l/ To;} ug]{ kL8fbfoL rqmsf]
k'g/fj[lQ eO g} /Xof] .
-r
_ ;+o'Qm df]rf{ tyf sfo{ut Pstf ;+aGwL ;dLIff
·
dxfg\ KJR'_VI@ N_OTPRIGI _IKIŠI_I cV'„ XJ'^H*EI FXIO__'G FI*WO_V _ DI;R OMOH*J ]O4P["VI DLr
ljBdfg cGtlj{/f]wx?dfly Wofglb+b} cufl8 a9\g] sfd eP klg s'g} cGo /fhgLlts zlQmx?;+u ;+o'Qm /fhgLlts
/ sfo{gLlts b'j} k|sf/sf] df]rf{ aGg ;s]g . oxfF ;Dd ls t'ngfTds ?kdf cfk"mnfO{ qmflGtsf/L sDo'lgi6
egfpg rfxg] ;d"xåf/f klg dxfg\ hgo'4nfO{ /f]dfG;jfbL, ;fdflhs kmf;LjfbL Pjd\ cftÍjfbL kl/36gf atfpg]
/ /fHo;Qfåf/f eO/x]sf] bdgsf lj?4 ;+o'Qm hgcfGbf]ngdf ;xefuL ag]/ hfg ;Dd klg c:jLsf/ ug]{ sfd
eof] .
·
_IKIŠI_I cV'„ XO_3 N=UIW\ g]sf, Pdfn] nufotsf /fhgLlts zlQmx? dfcf]jfbLk|lt nfnflot ag] /
dfcf]jfbL nfO{ unfP/ sfo{ut Pstf ug]{ gLlt cjnDag u/] . Tof] a]nf cfwf/Onfsf, hg;/sf/ / hgd'lQm ;]gf
g]kfn, alnof] kf6L{ ;+u7g / hgfwf/ ePsf] a]nf pgLx?nfO{ kf6L{sf] gLlt cg'?k ;+o'Qm df]rf{ jf sfo{ut
Pstfdf Nofpg' kg]{df pN6} pgLx?sf] gLlt cg'?k ntfl/P/ afx| a'Fb], cf7 a'Fb], lj:t[t zflGt ;+emf}tf nufotsf
;+emf}tf ug]{ / ;+;bsf] k'gM:yfkgfsf nflu dltof/ aGg] sfd ul/Psf] 5 . of] u+eL/ k|sf/sf] uNtL xf] .
·
zflGt k|lqmofdf cfP otf /fli6«o :jfwLgtfsf] /Iffsf] k|Zg lgs} u+eL/ aGb} uPsf] 5 . kf6L{åf/f b]zsf]
k|wfg cGtlj{/f]w b]zleqsf bnfn k'FhLklt ju{ ;lxt lj:tf/jfb Psflt/ / hgtf csf]{lt/ aGg uPsf] lg0f{o
;d]t lnOPsf] lyof] . To; l:yltdf b]zeQm, hgjfbL tyf jfdkGyL zlQmx?;+u ;+o'Qm df]rf{ agfpg] tkm{
cfjZos Wofg glbO{ pN6} ;fd|fHojfb tyf lj:tf/jfb k/:t zlQmx?;+u ;+o'Qm u7aGwg sfod ub}{ cfpg] sfd
ePsf] 5 . of] u+eL/ lj8Dagfsf] ljifo xf] .
·
hgo'4sf] kxn u/]b]lv clxn];Dd cfpFbf ;+o'Qm df]rf{sf] If]qdf Pp6f cToGt} ;sf/fTds kIf s] /Xof]
eg]  dhb'/, ls;fg, dlxnf, blnt, hghflt,  dw];L, d'l:nd, lk5l8Psf]  If]qsf hg;d'bfosf aLr alnof]
P]Soa4tf  sfod eof]  .  k/Gt', ljlrq s'/f  s]  5 eg]  cfh  kf6L{sf]  g]t[Tjsf]  cj;/jfbL lx:;fn]  tL
hg;d'bfol;tsf] ;DaGw tf]8\b} / pgLx?sf dfunfO{ 5f]8\b} uO/x]sf] 5 .
-
5_ kf6L{ Pstf ;DaGwL ;dLIff
zflGt  k|lqmofdf  cfP  otf  g]skf-dfcf]jfbL_k|lt  Psflt/  ljleGg  dfS;{jfbL  ;d"x tyf qmflGtsf/L
sd/]8x?sf] cfsif{0f a9\b} uof] eg] csf]{lt/ kf6L{nfO{ Jofks tyf alnof] agfpgsf nflu dfcf]jfbL kIfaf6 klg
Pstfsf nflu cjfZos kxn ug]{ sfd eof] . of] kf6L{ Pstf s'g} Ps kIf;+u Psk6s dfq geO{ ljleGg kIf;+u
k6sik6s x'Fb} uof] / o; Pstfsf] Pp6f nfdf] k|lqmof g} /x]/ cfPsf] 5 . o; k|sf/sf] Pstfsf] ;}4flGts,
/fhgLlts  /  ;f+u7lgs  cfwf/sf  ?kdf  d"ntM  dfS;{jfbin]lggjfbidfcf]jfb÷ljrf/, gofF  hgjfbL  qmflGtsf]
sfo{lbzf, hgjfbL s]Gb|Lotf cflb ljifonfO{ lnOPsf] 5 .
o; k|sf/sf] kf6L{ Pstfdf dxfg\ hgo'4sf] yfngL x'g] k|lqmofdf cnu x'g k'Ug' ePsf æPstf s]Gb|Æsf
Psy/L sd/]8 x'g'x'G5 eg] csf]{lt/ Pdfn], dfn]df ljBdfg cj;/jfbsf l;t ljb|f]x u/]/ cfpg] sd/]8x? klg
/xg' ePsf] 5 . ;fy}, o; k|lqmofdf sltko :jtGq JolQmTj ;fy} sDo'lgi6 ;d"x klg ;fd]n ePsf] kfOG5 .
o;/L x]bf{ o; kf6L{ Pstfdf ljleGg k[i7e"ld, dgf]lj1fg, sfo{z}nL, efjgf, ;+:sf/ Pjd\ lrGtg z}nLsf] klg
;+ud x'g k'u]sf] 5 . o;nfO{ ;sf/fTds cy{df g} u|x0f ug'{ kb{5 . ljk/Ltx?sf] PsTjsf aLraf6 g} gofF
lrhsf] hGd x'G5 .
k/Gt'  oxfFg]/  Wofglbg of]Uo csf]{  dxTjk"0f{  s'/f  s]  5  eg]  Pstfsf]  k|lqmof  cufl8  a9\b}  hfFbf
dfcf]jfbLleq b'O{nfOg ;+3if{ klg ltj| ?kdf a9\b} uPsf] 5 . To; l:yltdf kf6L{ Pstfn] b'O{nfOg ;+3if{df k|efj
kfg{ ;StYof] / kf¥of] klg . o;;Gbe{df pNn]vgLo s'/f s] 5 eg] kf6L{Pstfdf ;lDdlnt x'g] Pp6f 7"nf] lx:;fn]
kf6L{ leqsf] b'O{nfOg ;+3if{df cj;/jfbnfO{ ;fy lbg k'Uof] . kmntM kf6L{leqsf] qmflGtsf/L wf/f cNkdtdf kg{




11
uof] . o;nfO{ kf6L{ Pstfsf] cToGt} 7"nf] gsf/fTds k|efjsf ?kdf lng' kb{5 . o;sf ;fy} kf6L{ Pstfdf
;lDdlnt s}of}+ sd/]8x? qmflGtsf/L wf/fsf] kIfdf klg x'g'x'G5 / o;nfO{ kf6L{ Pstfsf] ;sf/fTds k|efjsf
?kdf lng' kb{5 . ;fy}, o; b'O{nfOg ;+3if{df Pstfdf cfa4 x'g' ePsf sltko sd/]8x? t6:y klg /xFb} cfpg'
ePsf] 5 . kf6L{ Pstfsf] k|lqmofdf eP ul/Psf oL ;a} s'/faf6 uDeL/ ?kdf s] lzIff lng cfjZos 5 eg] kf6L{
Pstfsf] k|lqmofdf qmflGtsf/L sDo'lgi6x? ;}4flGts, /fhgLlts tyf ;f+u7lgs ;a} k|Zgdf ljz]if ;ts{ /xg'
kb{5 .
t;y{, eljiodf ;DkGg ul/g] kf6L{ Pstfsf] cfwf/sf ?kdf lgDg ljifonfO{ lng' kb{5i-!_ dfS;{jfbi
n]lggjfbidfcf]jfbnfO{ kyk|bz{s l;4fGt dfGg', -@_ gofF hgjfbL u0ftGqsf] sfo{qmd tyf d"n /fhgLlts
sfo{lbzf cjnDjg ug'{, -#_ an k|of]usf] l;4fGtk|lt ;}4flGts ?kdf ;xdt x'g', -$_ ;a}vfn] ;+zf]wgjfbsf
;fy} d'VotM b+lIf0fkGyL ;+zf]wgjfb, gj;+zf]wgjfb, juL{o tyf /fli6«o cfTd;dk{0fjfbsf lj?4 ljrf/wf/fTds
;+3if{ ug{ ;xdt x'g', -%_ hgjfbL s]Gb|Lotfsf] ;f+u7lgs l;4fGtnfO{ :jLsf/ ug'{ . o;sf ;fy} xfdLn] Pstfdf
cfj4 x'g rfxg] ;d"x jf JolQmsf] b]z, hgtf, qmflGt / ;j{xf/f cGt/f{li6«otfjfbk|lt cleJoQm lgi7f tyf
OdfGbf/Lsf] efjgfnfO{ klg cfwf/ dfGg' kb{5 .
-
h_ qmflGtsf/L kIfsf sdL tyf sdhf]/Lsf] ;dLIff
kf6L{sf] gLlt lgdf{0f ug]{ tyf lg0f{o lng] / sfo{lbzf lgdf{0f ug]{ k|lqmofdf qmflGtsf/Lx?df klg s}of}+
sdL, sdhf]/L tyf ;Ldfx? /x]sf 5g\ . o;k|sf/sf sdhf]/Lx? g]t[Tjsf] s]Gb|Ls/0f, k|r08kysf] gfdfª\sg
;+aGwL cflb ax;b]lv r'gjfª a}7sotf klg k|z:t} /xg uPsf 5g\ . o;k|sf/ sdLsdhf]/Lx?df d'VotM
clwe"tjfb, >4fjfb / pbf/jfb kb{5g\ . clwe"tjfb eg]sf] s'g} klg j:t', 36gf / k|lqmofnfO{ Ps kIfLo ?kdf
x]g]{ lrGtg xf] . o;n] j:t'df of t ;sf/fTds of gsf/fTds s'g} Pp6f kf6f]nfO{ dfq x]b{5, ;du|df xf]Og .
>4fjfb eg]sf] s'g} klg zlQm jf JolQmdf clt>4f jf lg/k]If ljZjf; ug'{ xf] . xfdLn] k|r08sf] g]t[Tjsf/L
e"ldsfk|lt h'g ?kdf a9L ljZjf; ub}{ cfof} Tof] >4fjfbL sdhf]/L xf] . pbf/jfb eg]sf] s'g} klg rLhnfO{ x]g{]
af/] To;sf gsf/fTds kIfk|lt pbf;Lg /xg' xf] . xfdL cfkm\gf o;k|sf/sf sdL, sdhf]/L tyf ;Ldfk|lt
cfTdfnf]lrt x'Fb} ltgnfO{ ;Rofpg]af/] u+eL/ aGg' kb{5 .
vl/kf6Lb]lv kfn'Ë6f/ x'Fb} clxn];Dd xfdLn] kf6L{ g]t[Tjsf] Pp6f lx:;fdf b]lv+b} cfPsf ljrngx?sf
lj?4 ;+3if{ ub}{ cfPsf 5f}++ . of] /fd|f] s'/f xf] . ;fy}, o; k|lqmofdf klg b'O{ nfOg ;+3if{df cfjZos ;ts{tfsf]
sdL nufot xfd|f sltko sdhf]/L tyf ;Ldf /lxcfPsf 5g\ . o; ;Gbe{df dw]zL df]rf{l;t ul/Psf] rf/a'Fb]
;xdltaf/] kbflwsf/Lx?sf] a}7sdf tTsfn ulxl/P/ cWoog ug]{ / cfkm\gf] cledt k|s6 ug]{tkm{ cfjZos Wofg
lbg g;Sg' h:tf sdhf]/L tyf ;Ldf pNn]vgLo /x]sf 5g\ .
-
em_ b'O{nfOg ;+3if{df qmflGtsf/L kIfsf] e"ldsfsf] ;dLIff
xfdLn] hgo'4sf] k|lqmofb]lv clxn];Dd cfpFbf qmflGtsf/L kIfdf b]vfk/]sf sdL, sdhf]/L tyf ;Ldfsf]
pNn]v ul/;s]sf 5f}+ . ca o; ;Gbe{df b'O{nfOg ;+3if{sf] k|lqmofdf qmflGtsf/L kIfåf/f v]lnPsf] e"ldsfaf/] 5f]6f]
;dLIff ug'{ cfjZos 5 . kf6L{df qmflGtsf/L kIfåf/f ljutdf ePsf b'O{ nfOg ;+3if{x?df tdfd k|sf/sf
cj;/jfbL lrGtg / k|j[lQsf lj?4sf] ;+3if{df dxTjk"0f{ e"ldsf lgjf{x ul/Psf] lyof] . ;fy}, g]skf -dzfn_ /
g]skf -Pstfs]Gb|_ sf] sfnv08df hgo'4sf] tof/Lsf nflu pNn]vgLo e"ldsf v]lnPsf] lyof] . dxfg\ hgo'4sf]
k|lqmofdf qmflGtsf/L kIfsf] sfo{lbzf, gLlt / lg0f{o lng] k|lqmofdf ;sf/fTds e"ldsf v]lnPsf] s'/f :ki6 g} 5 .
o; k|sf/sf] e"ldsfsf] cefjdf dxfg\ hgo'4sf] k|lqmofdf cl3 a9\g / To;nfO{ ljsl;t ug{ ;lsb}gYof] .
To;}u/L zflGt k|lqmofdf cfPotf k|r08iafa'/fddf ljBdfg unt lrGtg / k|j[lQsf lj?4 ;+3if{ rnfpFb} cfpg],
nf]stflGqs u0ftGqsf] :yfkgf eO;s]sf] l:yltdf hgtfsf] ;+3Lo u0ftGq, /fli6«o :jfwLgtfsf] /Iff, hgljb|f]xsf]
tof/L nufotsf lg0f{ox? lng] / kf6L{nfO{ b+lIf0fkGyL cj;/jfbL lbzfdf hfgaf6 /f]Sg] tyf ?kfGt/0f ug{]tkm{
ljz]if hf]8 lbOPsf] lyof] .
s]Gb|Lo ;ldltsf sltko ;b:ox?sf] wf]aL3f6df @)^* c;f/ $ df ;+kGg e]nf ;fd"lxs g]t[Tj
k|0ffnLsf] k'gM :yfkgf ug]{ / d"n g]t[Tjdf gf]s/zfxL Psflwsf/jfbL k|j[lQ k|efjL /lxcfPsf]df To;sf lj?4
j}rfl/s ;+3if{ rnfO{ ?kfGt/0fsf] k|lqmofnfO{ cufl8 a9fpFb} gofF 9+usf] kf6L{ lgdf{0f ug]{ p2]Zodf cfwfl/t lyof] .
oBlk ;f] e]nfsf] To;k|sf/sf] p2]Zo xfl;n ug{ ;lsPg . k/Gt', dWokGyL tyf blIf0fkGyL cj;/jfbnfO{ ;xL
9+un] klxrfg ug{ / To; k|sf/sf k|j[lQx?sf] lj/f]wdf cfjZos kxn lng qmflGtsf/L kIf ;kmn /x\of] .
k|r08 tyf afa'/fdåf/f b]z, hgtf, qmflGt / ;j{xf/f cGt/f{li6«otfjfbk|lt uDeL/ ljZjf;3ft u/L kf6L{
/ qmflGtnfO{ lj;h{g ub}{ uPsf] jt{dfg l:yltdf dfS;{jfbin]lggjfbidfcf]jfbsf] em08f p7fpFb} cufl8 a9\g]
k|lqmofdf qmflGtsf/L kIfaf6 pNn]vgLo e"ldsf lgjf{x ub}{ cfpg] sfd ePsf] 5 .
-
`_ dxfg\ hgo'4sf] ;dLIff




12
g]kfn sDo'lgi6 kf6L{ -dfcf]jfbL_ sf] g]t[Tjdf @)%@ ;fn kmfu'g ! ut] kxn ul/Psf] dxfg\ hgo'4
g]kfnL  hgjfbL  qmflGt  tyf g]kfnL  sDo'lgi6  cfGbf]ngsf] Oltxf;df  Ps  dxfg\  kl/36gf  xf]  . g]kfndf
;j{xf/fju{sf] g]t[Tjdf ;fdGtjfb / ;fd|fHojfb tyf lj:tf/jfbsf lj?4 gofF hgjfbL u0ftGqsf] :yfkgf ub}{
;dfhjfb / ;fDojfbsf] lbzfdf cufl8 a9\gsf nflu dxfg\ hgo'4sf] kxn ul/Psf] lyof] . of] hgo'4 /0fgLlts
/Iffaf6  ;Gt'ngsf]  l:yltdf  ljsl;t  xF'b}  ;ft  l8lehg;Dd hgd'lQm  ;]gf  g]kfnsf]  lgdf{0f, dhb'/ils;fg
Pstfsf cfwf/df dlxnf, hghflt, blnt, dw];L, d'l:nd;lxt b'u{d tyf ljs6 If]qsf hgtfsf] ;xeflutfdf
b]zsf /f]Nkf, ?s'd nufotsf ljzfn u|fdL0f If]qx?df cfwf/Onfsf tyf hg;/sf/sf] lgdf{0fsf] k|lqmofl;t}
cufl8 a9]sf] lyof] . /f]Nkf nufotsf sltko lhNnfx?df hgsDo'g,hg ;xsf/L ;+:yf, c:ktfn cflbsf] :yfkgf
ul/Psf] lyof] . kf6L{, hj; tyf df]rf{sf sfdx? k|efjsf/L 9+un] ljsl;t x'Fb} uPsf lyP . of] dxfg\ hgo'4
g]kfnL dfq xf]Og ljZjsf ;j{xf/f tyf pTkLl8t hg;d'bfosf] cfzf / pHHjn eljiosf] s]Gb| ag]sf] lyof] .
xfdLn] g]kfnnfO{ ljZj qmflGtsf] cfwf/Onfsf;Dd eGg k'u]sf lyof}+ . oL dxfg\ hgo'4sf ljlzi6 k|sf/sf d"n
P]ltxfl;s pknlAw x'g\ / xfdL hgo'4sf o; k|sf/sf pknlAwx?sf] hudf 6]s]/ cufl8 a9\g' kb{5 .
k/Gt', b'Mvsf] s'/f s] 5 eg] l:ylt ToxL /x]g . kf6L{leqsf] k|r08iafa'/fd kIfåf/f b]zLo bnfn k'FhLklt
ju{ tyf lj:tf/jfbl;t ckljq ;fF7iufF7 sfod ub{} b]z, hgtf / ljZj ;j{xf/fju{k|lt u+eL/ ljZjf;3ft u/L
hgo'4sf] cGTo ePsf] 3f]if0ff ul/of] . hgsDo'g nufotsf ;+:yfx?sf] ;+/If0f ul/Pg, of] u+eL/ lj8Dagf /
lrGtfsf] ljifo xf] .
$i blIf0fkGyL gj;+zf]wgjfbaf/]
xfdLn] dfly ljleGg ;dodf lnOPsf kf6L{sf gLlt tyf lg0f{o, sfo{lbzf, b'O{nfOg l;+3if{ / hgo'4af/]
;+lIfKtdf h'g ;dLIff u¥of}+ ca To;sf] ;}4flGts, /fhgLlts tyf ;f+u7lgs ?kdf ;+Zn]if0f ug{ cfjZos 5 .
gj;+zf]wgjfbsf d"n kfq k|r08 / afa'/fd x'g\ . Oltxf;sf] Ps lglZrt sfnv08 / hgo'4sf] Ps
lglZrt cjlwdf k|r08af6 ;sf/fTds e"ldsf lgjf{x ul/Pklg hgo'4s} csf]{ Ps lglZrt sfnv08df pgdf
cj;/jfbL tyf clehft juL{o lrGtg k|an aGb} uof] . o;f] x'g'df k|r08 :jo+df ljBdfg lgDg k'FhLjfbL
dfgl;stf, e"d08nLs[t aGb} uPsf] ;fd|fHojfbsf] k|efj, cfkm}n] g]t[Tj u/]sf] vf/f kmf}hL sf/jfxL nufotsf
36gfdf b]lvPsf] k/fho, bfz{lgs ?kdf ljsl;t x'Fb} uPsf] ;f/;+u|xjfbL tyf ju{;dGjojfbL lrGtg cflb
sf/0fn] sfd u/]sf 5g\ . Oltxf;sf] Ps lglZrt sfnv08df afa'/fdåf/f klg qmflGt / kf6L{k|lt ;sf/fTds
e"ldsf lgjf{x ul/Psf] lyof] . k/Gt' kl5Nnf] ;dodf pgdf uDeL/ k|sf/sf ljrng k}bf ePsf 5g\ . o;sf
k5fl8 qmflGtsf/L ju{;+3if{sf] cg'ejsf] sdL, lgDgk'FhLjfbL af}l4s dfgl;stf, lj:tf/jfbl;tsf] nfdf] ;+;u{
cflb kl/j]z, lrGtgsf] If]qdf cg'ejjfb, Jojxf/jfb tyf ax'njfbsf] k|efj nufotsf sf/0fx?n]  sfd u/]sf
5g\ .
k|r08iafa'/fdsf aLr Pstf / ;+3if{ b'j} /lxcfPsf] 5 . of] ;+3if{ Psflt/ nfjfª a}7s;Dd cfpFbf Pp6f
pTsif{df k'Uof] eg] csf]{lt/ r'g'jfË a}7sdf b'j}sf aLr Ps?ktf sfod eof] . k|r08n] afa'/fdsf] nf]stflGqs
u0ftGqsf] /fhgLlts sfo{lbzf / afa'/fdn] k|r08sf] g]t[Tj :jLsf/ u/] . r'gjfªb]lv clxn];Dd cfpFbf oL b'O{sf
aLr g]t[Tj nufot sltko ;f+u7lgs k|Zgdf ljjfb tyf lrGtgut If]qdf hf]8 Pjd\ sf]0fdf b'j}sf aLr s]xL
leGgtf b]vfk/] klg sfo{lbzfsf] If]qdf d"ntM Ps?ktf kfOG5 . k|r08 / afa'/fddf nfdf] ;dob]lv h'g unt
lrGtg / k|j[lQsf] ljsf; x'Fb} cfPsf] 5 Tof] blIf0fkGyL gj;+zf]wgjfb g} xf] .
blIf0fkGyL lj;h{gjfbjf/]  n]lgg  eGg'x'G5i ælj;h{gjfb  eg]sf]  kf6L{  a'l4hLjLx?sf]  Pp6f  ;d"xåf/f
cl:tTjzLn ?;L ;fdflhs hgjfbL >lds kf6L{sf] lj;h{g ug]{ / s'g} klg d"Nodf sfg'gL ?kdf v's'nf] k|sf/sf]
;d"xut ultljlwåf/f kf6L{sf] sfo{qmd, sfo{gLlt / k/Dk/fsf] kl/Tofu ug]{ Ps k|of; xf] .Æ
(Lenin Collected
works
vol 17,  p.  460,  Progress Publishers  Moscow
1
9
77
)
.
n]lgg lj;h{gjfbsf yk
ljz]iftfaf/] cufl8 eGg'x'G5iæ ;fFRr}, lj;{hgjfb ljrf/wf/fTds ?kdf ljZjf;3ft, sfo{qmd tyf sfo{gLltsf]
kl/Tofu / cj;/jfbl;t hf]l8Psf] 5 .Æ  -
Lenin  Collected  works
vol 19,  p.151,  Progress
Publishers Moscow
1
9
8
0
.
To:t} lj;h{gjfb af/] n]lgg cem cufl8 eGg'x'G5iælj;h{gjfbsf] cy{
;j{xf/fju{sf] k'/fgf] kf6L{sf] lj36g / ljgfz dfq xf]Og, o;sf] cy{ a'h'{jf ljrf/åf/f ;j{xf/fju{sf] :jtGqtfsf]
ljgfz / ju{r]tgfsf] e|i6Ls/0f klg xf] .Æ -pQm,
p.
155
_ . lj;h{gjfbsf ljz]iftfaf/] k|:t't n]lggsf oL ljrf/
ljz]if Wofglbg of]Uo 5g\ / k|r08 afa'/fddf log} ljz]iftf kfOG5g\ .
k|r08iafa'/fddf ljBdfg ;}4flGts ljz]iftf / k|j[lQnfO{ d"ntM tLg efudf ljeflht u/]/ k|:t't ug{
;lsG5, tL  x'g\  iblIf0fkGyL lj;h{gjfb, juL{o cfTd;dk{0fjfb  / /fli6«o cfTd;dk{0fjfb  . oL  tLg cf]6}
ljz]iftfx? Ps} 7fpFdf /fv]/ x]bf{ o; k|j[lQ jf wf/fnfO{ blIf0fkGyL gj;+zf]wgjfb eGg' pko'Qm x'G5 . zf:qLo
tyf  cfw'lgs  ;+zf]wgjfbn]  åGåfTds  tyf P]ltxfl;s ef}ltsjfb, ju{;+3if{, qmflGtdf  ank|of]usf]  e"ldsf,




13
;j{xf/fju{sf] clwgfosTj nufotsf dfS;{jfbsf cfwf/e"t dfGotfsf] v'n} kl/Tofu tyf tf]8df]8 ub{5 eg]
gj;+zf]wgjfbn]  cToGt}  5b\d ?kdf  h8;"qjfbsf]  lj/f]w  /  dfS;{jfbsf]  l;h{gfTds  k|of]u  Pjd\  qmflGtsf]
df}lnstfsf]  axfgf  agfP/ l7s  ToxL  sfd ub{5  . dfS;{jfbsf]  l;h{gfTds  ljsf;sf]  gfddf  dfS;{jfbsf]
;f/tTjsf] ckx/0f ug'{ gj;+zf]wgjfbsf] d"n ljz]iftf xf] .
k|r08iafa'/fddf kfOg] ljrngsf ljz]iftfx?nfO{ o;/L k|:t't ug{ ;lsG5 .
-
s_ l;4fGtsf] If]q
;+zf]wgjfbsf] juL{o cfwf/ lgDgk'FhLjfb xf] . cfhsf] o'udf ;+zf]wgjfb ;fd|fHojfb;+u cleGg ?kdf
ufFl;Psf] 5 . cGttM ;+zf]wgjfb eg]sf] k'FhLjfbs} Pp6 ?k xf] . ;}4flGts ?kdf eGg'kbf{ ;+zf]wgjfb bz{g,
/fhLlts cy{zf:q / j}1flgs ;dfhjfbsf] e|i6Ls/0fdf cfwfl/t /x]sf] x'G5 .
l;4fGtsf] lj;h{gsf d"n d'2f / s8Lsf ?kdf k|r08åf/f k|:t't æPSsfO;f}+ ztfAbLsf] hgjfbÆ tyf
r'gjfË a}7sdf lnOPsf] nf]stflGqs u0ftGqsf] /fhgLlts /0fgLlt, æ;fd|fHojfbsf] ljZn]if0fÆ / afa'/fdåf/f
lnlvt æcfhsf] dfS;{jfbÆ cflbnfO{ lng ;lsG5 . afa'/fd lnlvtiæcfhsf] dfS;{jfbÆ-/ftf] lemNsf] q}dfl;s jif{
!, c+s !, h'nfO{i;]K6]Da/ @))(_ df dfS;{jfbsf] k'gM:yfkgfsf] s'/f p7fP/ dfS;{jfbsf] u+eL/ tf]8df]8 ug]{
k|of; ul/Psf] 5 . ;f] n]vdf qmflGtdf an k|of]usf] e"ldsf, ;j{xf/f ju{sf] clwgfosTj h:tf cxd\ dxTjsf
;}4flGts ljifonfO{ vf/]h ug]{ k|of; ul/Psf] b]lvG5 . ;fy}, ;f] n]vdf Psflt/ hgjfbL qmflGtsf] sfo{lbzfsf]
pNn]v ubf{ /fli6«otf / hgjfbsf] k|ZgnfO{ k/:k/ cnUofP/ x]g]{ sfd ul/Psf] 5 eg] csf]{lt/ :tflngsf] lj/f]w /
6«f6\:sLsf]  kIf  lnOPsf]  5 .  o;}u/L k|r08sf]  æqmdeª\uÆ -jif{i!, cÍi@,  sflt{s  @)^*_  df /fhgLlts
sfo{lbzfsf] If]qdf ljBdfg lj;h{gjfbsf] pTsif{nfO{ :ki6;+u b]Vg ;lsG5 .
kf6L{sf] kyk|bz{s l;4fGtsf ?kdf dfS;{jfbin]lggjfbidfcf]jfb dfGb} cfPsf]df kf6L{ Pstfsf] k|lqmofdf
dfcf]jfb÷dfcf]ljrf/nfO{ :jLsf/ ul/Psf] 5 . kbfjnL k|of]uaf/] l56} lgisif{df k'Ug] eg]sf]df To;af/] cfn6fn
ug]{ sfd ePsf] 5 . o;af6 dfcf]jfbsf] cf]h / pFrfOdf cToGt} gsf/fTds k|efj k/]sf] 5 . To:t} @! cf}+
ztfAbLsf] hgjfbdf ;fdGtjfb / ;fd|fHojfb lj/f]wL /fhgLlts zlQmsf aLr hgjfbL k|lt:kwf{ ug]{ elgPsf]df
gofF hgjfbnfO{ lj;h{g ub}{ u}/hgjfbL tyf u}/b]zeQm zlQmx?l;t cyf{t\ bnfn, gf]s/zfx Pjd\ ;fdGtjfbL
kIfl;t ;xdlt sfdo u/L ax'bnLo k|lt:kwf{sf] k|0ffnLnfO{ :jLsf/ ul/Psf] 5 .
o;/L x]bf{ l;4fGtsf] kl/Tofusf] k|Zg bz{gsf] If]qdf ;f/;+u|xjfb, Psdgfjfb, ax'njfb tyf eF8'jf
ljsf;jfbsf]  canDag, /fhgLlts  cy{zf:qsf]  If]qdf ;fd|fHojfbk/:t  tyf ju{;dGjojfbL  ju{ljZn]if0f /
j}1flgs  ;dfhjfbsf]  If]qdf  PSsfO;f}+  ztfAbLsf]  hgjfb tyf  nf]stflGqs u0ftGqsf]  /0fgLlt  cflbdf
gj;+zf]wgjfb cleJoQm ePsf] b]Vg ;lsG5 .
-
v_ bz{gsf] If]q
bz{gsf] If]qdf k|r08df Psdgfjfb / ;f/;+u|xjfbsf ljz]iftfsf kfOG5g\ eg] afa'/fddf cg'ejjfb /
ax'njfbsf . Psdgfjfb eg]sf] cfbz{jfbL cå}tjfb xf] . o;n] lj/f]wLx? jf leGgdtsf] cl:tTj :jLsf/ ub}{g /
cfkm}nfO{ ;j]{;jf{ 7fGb5 . ;f/;+u|xjfb cjnDag ug'{ k|r08sf] d"ne"t ljz]iftf xf] . ;f/;+u|xjfb eg]sf] ljleGg
cgd]n ljrf/, l;4fGt, k|j[lQ / lrGtgnfO{ Ps} 7fpFdf 3fnd]n kfg'{ xf] . k|r08åf/f ju{;+3if{ / b'O{nfOg ;+3if{sf]
If]qdf  lg/Gt/ ;f/;+u|xjfbsf]  k|of]u  ub}{  cfpg]  sfd ePsf]  5  . ;f/;+u|xjfbLx?af/]  n]lgg  eGg'x'G5iæ
;f/;+u|xjfbLx? of t c;+:s[t -
Uncultured
_ dflg; x'g\ of w"t{ -
Cunning
_ .Æ -
Lenin  Collected
works
vol 38, p.302,  Progress Publishers  Moscow 1981
_ . k|r08df ;f/;+u|xjfbsf oL
ljz]iftf k|an ?kdf kfOG5g\ . k|r08df Psflt/ dfS;{jfb / k|ltlqmofjfbnfO{ Pp6} 7fpFdf ld;fpg] lrGtg
kfOG5 eg] csf]{lt/ hfnem]n ug]{i oL ;f/;+u|xjfbsf ljz]iftf x'g\ . cg'ejjfbn] l;4fGtsf] dxTjnfO{ c:jLsf/
ub{5  . To;n]  b}lgs  cg'ej  jf  Jojxf/nfO{  ;a}  yf]s  7fGb5  .  ax'njfb  åGåfTds  ef}ltssjfbL  PsLs[t
ljZjb[li6sf]0fsf] lj/f]wL x'G5 . To;n] htftt} ax'ntf jf leGgtf dfq b]Vt5 / ljljwtfaLr Ps?ktf b]Vg
;St}g . afa'/fddf log} ljz]iftf kfOG5g\ . cGTodf b'j}df Pp6f ;dfg ljz]iftf b]vf kb{5, Tof] xf] eF8'jf
ljsf;jfb . eF8'jf ljsf;jfb eg]sf] qmflGt, u'0ffTds 5nfË jf qmdeËsf] lj/f]wdf ;'wf/jfb, dGbult jf dfqfdf
;Lldt /xg' / zflGtk"0f{ kl/jt{gdf dfq ljZjf; ug'{ xf] .
-
u_ qmflGtsf/L /fhgLlt / sfo{lbzfsf] If]q
Pp6f cGtjf{tf{df k|r08åf/f ægofF  hgjfbL qmflGt / ;dfhjfbL qmflGtsf] e]b w]/} g} d]l6b}5Æ eGg] s'/f
atfpFb} elgPsf] 5iæca gofF hgjfbL qmflGtsf] afFsL sfo{ef/ -s]xL sfo{ef/ t xfdLn] k'/f u/]s} xf]_ /
;dfhjfbL qmflGt k"0f{ ug]{ /0fgLlt Pp6}df cfP/ s]lGb|t ePsf] 5 eGg] lgisif{lt/ hfG5 . Ps}rf]6L gofF hgjfbL
qmflGt ;sf}+ clg To;kl5 ;dfhjfbL qmflGt eGg]lt/ eGbf gofF hgjfbL qmflGtsf afFsL sfo{ef/ / hgljb|f]x,
;z:q ljb|f]xåf/f ;dfhjfbL qmflGt k"0f{ ug]{ s'/f Pp6}df cfP/ s]lGb|t ePsf] 5 .Æ -qmdeË, jif{i!, cÍi@, sflt{s




14
@)
^*
, k[=!!_ . o; egfOaf6 gofF hgjfbL qmflGtsf] sfo{qmd tyf sfo{lbzfsf] kl/Tofu ul/Psf] s'/f :ki6
b]lvG5 . gofF hgjfbL qmflGtdf b'O{ d'Vo sfo{ef/ x'G5g\i ;j{xf/fju{sf] g]t[Tjdf hgtfsf] hgjfbL /fHo;Qf
sfod ug'{ / /fli6«o :jfwLgtfsf] cfGbf]ngnfO{ ;kmn t'Nofpg' . oL b'j} sfo{ef/ k"/f gu/L hgjfbL qmflGt k"/f
x'Fb} uPsf] b]Vg', gofF hgjfbL tyf ;dfhjfbL qmflGtsf] e]b w]/} d]l6b}+ uPsf] s'/f atfpg' / b'O{ leGg r/0fdf
;DkGg x'g] qmflGtsf /0fgLlt Pjd\ sfo{gLltnfO{ Pp6}df ld;fpg vf]Hg' /fhgLlts ?kdf ;+;bjfb / bfz{lgs
?kdf ;f/;+u|xjfbsf] cToGt} e2f Pjd\ ljs[t gd'gf xf] .
-
3_ hgo'4 / hgd'lQm ;]gf g]kfnsf] lj;h{gsf] k|Zg
lj:t[t zflGt ;+emf}tfdf @)%@ ;fn b]lv ;+rflnt hgo'4sf] kl/0ffdd'vL /fhgLlts lgisif{ lagf cGTo
ePsf] 3f]if0ff ul/Psf] 5 . To;}u/L g]kfnL ;]gf kl/rfng u/L SofG6f]gd]G6df /x]sf] hgd'lQm ;]gf g]kfnsf]
cl:tTjnfO{ ;dfKt kfg]{, To;sf] lgz:qLs/0f ug]{ / To;nfO{ lj;h{g ug]{ sfd ul/Psf] 5 . g]kfnL gofF hgjfbL
qmflGt / sDo'lgi6 cfGbf]ngsf] Oltxf;df oL b'O{ kl/36gfnfO{ cToGt} lgGbgLo kl/36gfsf ?kdf lng' kb{5 .
;fy}, oL kl/36gfnfO{ b]zL tyf ljb]zL k|ltlqmofjfbLx?l;t ul/Psf] ju{;dGjojfbL ;fF7ufF7 tyf ;+emf}tfjfbsf]
k/fsfi7fsf ?kdf k|:t't ug{ ;lsG5 .
-
ª_ kf6L{ ;+u7gsf] lj;h{g
zflGt k|lqmofdf cfP otf kf6L{sf] qmflGtsf/L cf]h / ul/dfnfO{ Wj:t kfb}{ n}hfg] sfd ePsf] 5 .
qmflGtsf sfo{ef/ k'/f gub{} kf6L{nfO{ k"/} v'nf / j}wflgstfjfbL jgfOPsf] 5 . juL{o / j}rfl/s ?kdf kf6L{sf] k"/}
aGWofs/0f x'Fb} uO/x]sf] 5 . kf6L{df cj;/jfbLx?sf] k|e'Tj sfod ePsf] 5 / qmflGtsf/Lx?nfO{ b'?T;flxt Pjd\
ckdflgt ul/Psf] 5 . Pstfsf] k|lqmofdf qmflGtsf/L sDo'lgi6x?sf] sd / ljzfn ;+Vofdf cj;/jfbLx?sf] k|j]z
ePsf] 5 . s]Gb|Lo ;ldltdf cj;/jfbLx?sf] ax'dt / qmflGtsf/Lx?sf] cNkdt agfOPsf] 5 .
kf6L{df ;fd"lxs ?kdf lg0f{o ug]{ k4ltnfO{ vf/]h ub}{ hfg] / ;fd"lxs ?kdf lnOPsf lg0f{ox?nfO{ k"/}
nTofpg] sfd x'Fb} cfPsf] 5 . kf6L{df k|r08iafa'/fdsf] ldn]dtf]df cfwf/Onfsf tyf hg;/sf/x?sf] lj36g
Pjd\ hgo'4sf] cGTosf] 3f]if0ff ul/Psf] 5 / of] ;du| k|lqmofdf s]Gb|Lo ;ldlt ;lxt ;d:t kf6L{ sd/]8x?sf]
hgjfbL clwsf/nfO{ k"0f{tM cj1f ul/Psf] 5 . kf6L{leq cfTdfcfnf]rgf / cfnf]rgfsf] k4ltnfO{ k"/} ;dfKt
kfl/Psf] 5 . kf6L{leq sfo{stf{sf] cfFvfdf 5f/f] xfNgsf nflu cfrf/;+lxtf agfOG5, k/Gt' To;nfO{ sfof{Gjogdf
Nofpg]af/] d"n g]t[Tj ;b}j pbf;Lg b]lvg] ub{5 . kf6L{nfO{ efOef/bf/x?sf] hd36 agfpg] sfd eO/x]sf] 5 . oL
;a} s'/faf6 s] :ki6 x'G5 eg] k|r08 afa'/fdaf6 Pp6f qmflGtsf/L kf6L{sf] /Ë abNg] / To;nfO{ blIf0fkGyL
cj;/jfbL kf6L{df abNg] sfd ul/Psf] 5 .
-
r_ juL{o cfTd;dk{0fjfb
k|ltlqmofjfbsf lj?4sf]  ;+3if{df  ljrf/wf/f, l;4fGt,  /fhgLlt  /  dhb'/, ls;fg  nufotsf ju{  /
hg;d'bfosf xs, lxt;+u ;DalGwt ljifodf ;j{xf/f juL{o c8fg 5f]8\g' / k|ltlqmofjfb;+u 3'F8f 6]St} hfg' juL{o
cfTd;dk{0fjfb xf] . o; k|sf/sf] juL{o cfTd_GN^_IMIE c3VVI@ E'2^GI OMHIKJ [I@2J„ cE'2^VI@ 3VGI _+RI@KJ„VI@
ju{;dGjojfbL bfz{lgs  dfGotfdf  cfwfl/t  /x]sf]  5  . k|r08iafa'/fdåf/f  k|ltlqmofjfbL  tyf cj;/jfbL
zlQmx?;+u h]h:tf ;xdlt / ;Demf}tf ul/Psf 5g\, tL ;a} d"ntM juL{o cfTd ;dk{0fjfbsf cleJolQm x'g\ .
k|r08iafa'/fdåf/f ;j{xf/f ju{sf ;fy} pTkLl8t hg;d'bfosf xslxtk|lt ljZjf;3ft / k|ltlqmofjfbsf] ;]jfdf
;dk{0f ug]{ gLlt clVtof/ ul/Fb} cfPsf] s'/f ;':ki6 5 .
-
5_ /fli6«o cfTd;dk{0fjfb
k|r08 / afa'/fddf nfdf] ;dob]lv /fli6«o cfTd;dk{0fjfbL lrGtg ljsl;t x'Fb} cfPsf] b]lvG5 . r'gjfË
a}7sdf ;fd|fHojfbsf] ljZn]if0f ug]{ a]nfb]lv clxn];;Dd cfpFbf To;k|sf/sf] lrGtg Ps pTsif{df k'u]sf] b]vf
kb{5 . ;f] ;d"xaf6 Psflt/ ljb]zL ax'/fli6«o sDkgL, j}blzs nufgL Pjd\ bnfn gf]s/zfxL k'FhLnfO{ k|>o lbg]
ljw]osx? ;bgdf Nofpg], laKkf h:tf] /fi6«3ftL ;+emf}tf ug]{ sfd x'Fb} cfPsf] 5 eg] csf]{lt/ /fli6«o :jfwLg
s[lif tyf cf}Bf]lus cy{tGqsf] ljsf; ug]{ s'/fdf k6Ss} Wofglbg] sfd ePsf] 5}g . dflyNnf] s0ff{nL, c?0f t];|f]
nufotsf lgof{td"ns hnljB't kl/of]hgfx?nfO{ lj:tf/jfbnfO{ ;'Dkg] sfd ul/Psf] 5 . Tolt dfq xf]Og, ut
kmfu'g dlxgfsf] klxnf] ;ftfdf g]kfnief/t b'O{ kIfsf] dGqL :t/Lo a}7sdf ;LdfjtL{ bzuhf If]qsf ;a} 7fpFdf
ef/tåf/f t6aGw nufpg kfpg], k~r]Zj/ kl/of]hgfnfO{ cufl8 a9fpg] / sf]zL pRr afFw agfpg] k|lqmofdf klg
hfg] h:tf /fi6«3ftL bz a'Fb] ;xdlt ul/Psf] 5 . o;sf ;fy} cGt/f{li6«o ladfg:ynsf] Joj:yfkg / ;'/Iffsf]
lhDd]jf/L klg ef/tLo sDkgLx?nfO{ ;'Dkg] if8\oGq eO/x]sf] 5 .
k|wfg cGtlj{/f]wsf ;DaGwdf afa'/fdaf6 lj:tf/jfbl;tsf] cGtlj{/f]wnfO{ uf}0f agfpg] sfd x'Fb} cfPsf]
5 eg] csf]{lt/ k|r08af6 klg To;} cg'?k hfg] sfd x'Fb} cfPsf] b]lvG5 . ef/taf6 gjcf}klgj]lzs 9Ën]
/fhgLlts, cfly{s, ;fdflhs, ;f+:slts x/]s If]qdf x:tIf]k a9fpFb} cfpg] sfd eO/x]sf]df To;sf] lj/f]wdf
af]Ng] / ;g\ !(%) nufotsf c;dfg ;lGwi;+emf}tfx? vf/]h ug]{af/] s'g} klg kxn ul/Psf] kfOGg . oxfFg]/




15
cToGt} u+eL/ s'/f s] 5 eg] s]xL ;do cufl8 æb lxGb'Æ klqsfdf lbOPsf] cGtjf{tf{df k|r08åf/f g]kfnsf]
ef/tl;t æljz]if ;DaGwÆ x'g] s'/f atfpFb} ef/tLo lj:tf/jfbsf] rfs/L ug]{ sfd ePsf] 5 .
-
h_ ;+ljwfg lgdf{0fsf] k|Zgdf kf6L{lg0f{osf] kl/Tofu
kf6L{åf/f  ;fdGtjfb  tyf ;fd|fHojfb  lj/f]wL ;f/tTj  ePsf]  hgtfsf]  ;+3Lo  u0ftGqdf  cfwfl/t
;+ljwfgsf] lgdf{0f ug]{ / To;df juL{o, hftLo, n}lËs nufotsf ;d:ofsf] ;dfwfg ug]{, klxrfgsf cfwf/df
/fHosf] k'gM ;+/rgf ug]{ nufotsf s}of}+ dxTjk"0f{ lg0f{ox? lnO+b} cfPsf] s'/f ;':k6 5 . k/Gt' k|r08i
afa'/fdåf/f kf6L{df lnOPsf o;k|sf/sf lg0f{ox? / ltgdf cleJoQm kf6L{ c8fgsf] kl/Tofu ug]{ sfd ePsf] 5 .
o; k|Zgdf ;fdGtL Psflwsf/jfb, oyfl:yltjfb / ;+;bjfbsf] ef;df kmF:t}hfg] sfd ePsf] 5 . oxfF s] s'/f
ljz]if :d/0fLo 5 eg] ;+ljwfg lgdf{0fsf] k|lqmofdf ;+3Lotfsf] k|Zgdf k|r08åf/f g]sf tyf Pdfn] nufotsf
zlQm l;t ckljq u7aGwg sfod u/L klxrfg tyf gfdfÍg ljxLg P3f/ k|b]zsf] cjwf/0ffdf ;xdlt sfod
ul/Psf] lyof] . k/Gt', xfd|f] kIf;lxt cGo kIfsf ;ef;bx?åf/f ;f] cjwf/0ffsf] lj/f]wdf cTolws ax'dtdf
cfwfl/t x:tfIf/ cleofg ;~rfng ul/Pkl5 k|r08;lxt ;f] u7aGwg k5fl8 xRsg afWo ePsf] lyof] . ljlrq
s'/f s] 5 eg] To;k|sf/sf] lbgsf] 3fd hlQs} 5n+Ë oyfy{nfO{ tf]8d/f]8 u/L k|r08åf/f cfkm"nfO{ klxrfg ;lxt
;+3Lotfsf] lxdfotL b]vfpg] w[i6tf ul/Psf] 5 . h'g uf]?sf] l;+u 5}g p;sf] gfd ltv] eg]sf] 7Ls oxL xf] .
-
em_ ;j{xf/f juL{o cfly{s tyf ;f+:s[lts cfr/0fsf] kl/Tofu
k|r08iafa'/fddf juf]{Tyfg, clehft juL{o lrGtg Pjd\ ;+:s[lt ljsl;t x'Fb} cfPsf] 5 . b'j}af6 ;j{xf/f
juL{o cfly{s tyf ;f+:s[lts cfr/0fsf] kl/Tofu / e|i6frf/ Pj+ sldzgvf]/Lsf] sLlt{dfg sfod ul/Psf] 5 .
k|r08af6 kf6L{df cfly{s k|0ffnL / kf/blz{tfnfO{ ltnf~hln lb+b} cfpg] sfd ePsf] 5 . ca e|i6 / clehft
juL{o cfly{s tyf ;f+:s[lts klxrfg g} k|r08 / afa'/fdsf] jf:tljs klxrfg aGg uPsf] 5 .
pQm ;a} s'/fsf cfwf/af6 s] :ki6 x'G5 eg] k|r08iafa'/fd u+eL/ k|sf/sf] gj;+zf]wgjfbL ef;df
pDsg} g;Sg] u/L kmF:g k'u]sf 5g\ / o;k|sf/sf] gj;+;f]wgjfbl;t lg0ff{os ;DaGw ljR5]b gul/sg / To;sf
lj?4 b[9tfk"j{s ljrf/wf/fTds ;+3if{ grnfOsg kf6L{ / qmflGtsf sfdnfO{ sbflk cufl8 a9fpg ;lsb}g .
;fy}, oxfFg]/ xfd|f] s] wf/0ff klg 5 eg]  o;  ;d"xl;t b]z / hgtfsf] kIfdf ;xdt x'g  ;Sg]
ljifox?af/] ;+jfb / ;xsfo{ x'g ;Sg]5 . o; cltl/St ljutsf ljrng, uNtL, sdL tyf sdhf]/Lx?k|lt
OdfGbf/L Pjd\ uDeL/tfk"j{s cfTdfnf]rs ag]df, dfS;{jfbin]lggjfbidfcf]jfb tyf gofF hgjfbL u0ftGqsf]
sfo{qmd tyf sfo{lbzfk|lt b[9 k|lta4tf hfx]/ u/]df / Jojxf/tM ?kfGtl/t ePsf] l:yltdf o; ;d"xl;t
Pstfsf nflu 9f]sf v'nf /xg] 5 .
%i kf6L{ Pstf, km"6 jf ;+aGwljR5]bsf] k|Zg
kf6L{ ljk/Ltx?sf] PsTj xf] . kf6L{ Pstf, ;+3if{ / ?kfGt/0fsf aLraf6 cufl8 a9\b5 . kf6L{ Pstfsf]
cfwf/ ljrf/, l;4fGt, gLlt, sfo{qmd / sfo{lbzfsf] ;du|tf xf] . lognfO{ cun /fv]/ Pstf x'g} ;St}g .
kf6L{ Pstf / km"6af/] cToGt} e|d k}bf x'Fb} cfPsf] 5 . Pstf / km'6af/] P+u]N; eGg'x'G5i æPstfsf]
gf/faf6 xfdL e|ddf kg'{ x'Fb}g . h'g dflg;sf d'vaf6 of] zAb ;a}eGbf a9L ;'Gg kfOG5 ltgn] g} ;a}eGbf a9L
km"6sf] lap /f]lk/x]sf 5g\ .Æ o;} ;Gbe{df pxfF cem} cufl8 eGg'x'G5iæ;a}eGbf a9L ;+ls0f{tfjfbL / ;a}eGbf a9L
ukmf:6s tyf abdf;x?n] s]xL vf; cj;/df ;a}eGbf a9L 3f]qmf] k'mnfpFb} lrRofP/ Pstfsf] b'xfO{ lbG5g\ .
xfdLnfO{  cfkm\gf]  lhGbuLdf Pstfsf]  u'xf/  dRrfpg]x?  eGbf  a9L  s;}n]  x}/fg  kf/]sf]  5}g  / g  c? s'g}
logLx?eGbf a9L wf]s]afh ;flat ePsf] 5 .Æ -dfS;{iP+u]N; ;+slnt /rgfP+, v08i@ efui@, k[= @$^,k|ult
k|sfzg df:sf] !(&&_ . PË]N;åf/f nf;fnjfbLx?sf lj?4sf] ;+3if{df k|:t't oL egfOx? jt{dfg g]kfnL ;Gbe{df
klg ljz]if Wofglbg of]Uo 5g\ .
o;}u/L Pstfaf/]  n]lgg eGg'x'G5i æPstf w]/} /fd|f] s'/f xf] / Pstf w]/} /fd|f] gf/f xf] . k/Gt',
dhb'/x?sf] p2]Zosf nflu h'g j:t' cfjZos 5 Tof] dfS;{jfbLx?sf] Pstf xf] g ls dfS;{jfbLx? / dfS;{jfbsf]
lj/f]w tyf To;nfO{ ljs[t ug]{x?l;tsf] Pstf .Æ-cGt{/fli6«o sDo'lgi6 cfGbf]ng sL Pstf, k[=@#, k|ult k|sfzg
df:sf], !(^&_ . lj;h{gjfb nufotsf unt k|j[lQsf lj?4sf] ;+3if{df JoQm ul/Psf o;k|sf/sf ljrf/ cToGt}
dxTjk"0f{ /x]sf 5g\ .
km"6jfbL sf] xf] < ;fdfGotM dflg;x? ;+alGwt ;+u7gaf6 cnlug', ax'dtsflj?4 cNkdt leGg x'g'nfO{
km"6jfb jf km"6jfbL eGg] ub{5g\ . jf:tljs s'/f To;f] xf]Og . qmflGtsf/L ljrf/, l;4fGt, gLlt, sfo{gLlt,
sfo{qmd tyf sfo{lbzf 5f]8\g' / ;j{xf/fju{ tyf hg;d'bfosf lxtk|lt ljZjf;3ft ug'{ km"6jfb xf] .




16
km"6jfb, km"6jfbL jf km"6 k/:t tTjaf/] rLgsf] sDo'lgi6 kf6L{åf/f ?;sf] sDo'lgi6 kf6L{nfO{ k7fOPsf]
kqdf  elgPsf]  5M æcflv/  km"6  k/:ttf  s]  xf]  <  To;sf]  cy{  dfS;{jfbin]lggjfbaf6  km"6  xf], dfS;{jfbi
n]lggjfbsf] lj/f]w ug]{, To;k|lt ljZjf;3ft ug]{ tyf ;j{xf/f PstfnfO{ xfgLigf]S;fgL k'¥ofpg] tTj km"6 k/:t
tTj xf] .
o;sf] cy{ qmflGtsf/L ;j{xf/f juL{o kf6L{af6 km"6 xf] . ;+zf]wgjfbL sfo{ lbzfdf cl8/x]sf] / qmflGtsf/L
;j{xf/f kf6L{nfO{ ;'wf/jfbL k"FhLjfbL kf6L{df ablnlbg] h'g;'s} tTj klg km"6 k/:t xf] .Æ-dxfg\ ax; k[= !(^_ .
km'6jfb / km'6k/:t tTjx? af/] JoQm oL ljrf/x? ljz]if :d/0fLo /x]sf 5g\ . jf:tljs cy{df km'6jfb
jf km'6k/:ttfsf] cy{ s'g} kf6L{df ljBdfg ax'dtsf lj?4 cNkdt jf s'g} kIf cnu x'g' xf]Og . k'm6jfb jf
km'6k/:ttfsf] jf:tljs cy{ ;j{xf/f ju{sf] ljrf/, /fhgLlt / l;4fGtaf6 cnu x'g' jf km'6\g' g} xf] .
sDo'lgi6 kf6L{ jf cfGbf]ngdf k'm6 k}bfx'g' jf km'6sf] ;a}eGbf k|d'v cfwf/ juL{o cfwf/ xf] . n]lgg
æ;fd|fHojfb / cGt/fli6«o sDo'lgi6 cfGbf]ngdf k'm6Æ zLif{s n]vdf  eGg'x'G5iæcj;/jfbLx? j:t'ut ?kn]
lgDgk'FhLklt ju{ / dhb'/ ju{sf sltko tKsfsf Ps efu x'g\, h;nfO{ ;fd|fHojfbL cltd'gfkmfåf/f 3'; lbOPsf]
5 / k'FhLjfbsf ;+/Ifsx?df / dhb'/ cfGbf]ngnfO{ e|i6 agfpg]x?df ablnlbg] sfd ul/Psf] 5 .Æ-v08i^
k[=@!^_ . oxfF n]lggn] cj;/jfb jf km'6sf] ;|f]tsf] ?kdf lgDg k'FhLjfbL lrGtg, ;fd|fHojfbl;tsf] u7aGwg /
;fd|fHojfbåf/f lbOg] 3';nfO{ atfpg' ePsf] 5 . n]lgg cufl8 eGg'x'G5i æha s'g} kf6L{ ;+zf]wgjfbsf] ef;df
kmFl;;s]sf] x'G5 Tof] a]nf To;l;t ;+aGwljR5]b ug'{ clgjfo{ ?kdf cfjZos x'G5 .Æ To;} ;Gbe{df n]lgg cufl8
eGg'x'G5iæhg;fwf/0fnfO{ cj;/jfbl;t ;+aGwljR5]bsf] ckl/xfo{tf tyf cfjZostf ;Demfpg', cj;/jfbsflj?4
lgd{d ;+3if{ rnfP/ pgLx?nfO{ qmflGtsf nflu lzlIft bLlIft t'Nofpg'i of] xf] ljZj dhb'/ cfGbf]ngdf Psdfq
dfS;{jfbL nfOg .Æ- Jnf O n]lgg ;+slnt /rgfP+, bz v08f]+ d]+, v08i^ k[=@@*, k|ult k|sfzg df:sf] !(*#_ .
n]lggsf oL egfOx? ljz]if :d/0fof]Uo 5g\ . ;Rrf qmflGtsf/Lx?n] cj;/jfbl;t ;+aGw ljR5]b ug}{ kb{5 /
o;af/] cfd hg;d'bfonfO{ :ki6 kfg{ h?/L x'G5 .
oL ;a} s'/fdfly Wofglb+bf jf:tljs cy{df qmflGtsf/L l;4fGt cyf{t\ dfS;{jfbin]lggjfbidfcf]jfb, gofF
hgjfbL qmflGtsf]  sfo{lbzf  / g]kfnL  ;j{xf/fju{  tyf cfd  hg;d'bfosf xs, lxtsf]  kl/Tofu  ug]{
gj;+zf]wgjfbLx? g} km'6jfbL  x'g\ . t;y{, l;4fGt, qmflGt / ;j{xf/f ju{ tyf hgtfsf] xs, lxtsf] /Iffsf nflu
kf6L{df k}bf ePsf] gj;+zf]wgjfbl;t ;+aGwljR5]b ug{ clgjfo{ ?kdf cfjZos 5 . o; gj;+zf]wgjfbL ;d"xleq
s}of}+ qmflGtsf/L sd/]8x? klg x'g'x'G5 . xfdL jxfFx? ;a}nfO{ o; k|sf/sf] cj;/jfbl;t ;+aGwljR5]b ub}{
qmflGtsf/L k+lQmdf cfj4 x'g ljz]if cg'/f]w klg ub{5f}+ .
^i gLlt, sfo{qmd / sfo{lbzfsf] k|Zg
u0ftGq, ;+3Lotf  tyf wd{lg/k]Iftfsf]  :yfkgf  ePklg  b]z  cem} c4{;fdGtL, c4{cf}klgj]lzs  tyf
gjcf}klgj]lzs cj:yfdf 5 . xfdL ;fdGtjfb, ;fd|fHojfb / lj:tf/jfbåf/f pTkLl8t /lxcfPsf 5f}+ . g]kfndf
gofF hgjfbL u0ftGqsf] :yfkgf ub}{ ;dfhjfb / ;fDojfbsf] lbzfdf cufl8 a9\g] dxfg\ p2]Zo k|fKt ug{sf nflu
xfdLn] hgcfGbf]ng, ju{;+3if{ / dxfg\ hgo'4sf] ;~rfng u/]sf lyof}+ . k/Gt', To;k|sf/sf] p2]Zo cem} xfl;n
x'g ;s]sf] 5}g .
xfd|f] kf6L{df nfdf] ;dob]lv b'O{nfOg ;+3if{ lgs} hl6n / ltj| aGb} cfPsf] 5 . bz jif{sf] dxfg\
hgo'4sf aLraf6 cufl8 a9\b} cfPsf]df cGttM g]t[Tjsf] Pp6f lx:;f blIf0fkGyL gj;+zf]wgjfbdf kmF:g k'u]sf]
5 / o;k|sf/sf] ljrngsf] lj/f]wdf ;zQm ljrf/wf/fTds ;+3if{ rln/x]sf] 5 . To;}n] of] a]nf xfdLn] b]z tyf
hgtfsf] d'lQm / lxtsf nflu l;4fGtsf] /Iff ub}{ kf6L{sf sfdx?nfO{ k|efjsf/L 9+un] cufl8 a9fpg] sfddf
ljz]if Wofglb+b} qmflGtsf] sfo{lbzf tyf ;+u7gfTds sfdaf/] uDeL/ ?kdf ;f]FRg cfjZos 5 .
g]kfndf gofF hgjfbL qmflGt ;DkGg ug'{ xfd|f] clxn]sf] d"n ceLi6 xf] . gofF hgjfbL u0ftGqsf] :yfkgf
u/]kl5 ;dfhjfb x'Fb} ;fDojfbtkm{ cufl8 a9\g' xfd|f] clwstd nIo xf] .
kf6L{sf] cfwf/e"t jf Go"gtd
so{qmdsf d"nkIf oL x'g\ M
-
!_ gofF hgjfbL u0ftGqsf] :yfkgf .
-
@_ b]zsf] ef}uf]lns cv08tf tyf /fli6«o :jfwLgtfsf] /Iff .




17
-
#_ hftLo klxrfg;lxtsf] ;+3Lotf .
-
$_ dhb'/, ls;fg, dlxnf, blnt, hghflt, dw]zL, d'l:nd, lk5l8Psf] If]qsf hgtf / /fli6«o k'FhLklt ju{sf
xs, lxt / clwsf/sf] :yfkgf . ljz]ifflwsf/, cu|flwsf/sf] Joj:yf . /fHosf ;a} c+ux?df ;dfg'kflts ;dfj]zL
k|ltlglwTj .
-
%_ :jtGq /fli6«o cy{tGqsf] lgdf{0f .
-
^_ qmflGtsf/L e"ld;'wf/ .
-
&_ :jtGq k//fi6« gLlt .
-
*_
hgjfbL lzIff k|0ffnL .
-
(_ hgjfbL Gofo k|0ffnL .
-
!)
_ lzIff, :jf:Yo, vfB;+k|e'tf, /f]huf/L, cfjf; nufot hghLjLsfsf cfwf/e"t ;d:ofx?sf] ;dfwfg .
-
!!_ /fli6«o, hgjfbL tyf j}1flgs ;+:s[lt .
g]kfnL gofF hgjfbL qmflGtsf b'O{ d"n sfo{ef/ 5g\i hgjfbsf] :yfkgf / /fli6«o :jfwLgtfsf] /Iff . oL
b'j} j]Unfj]Un} xf]Og Pp6} r/0fdf ;DkGg x'g] qmflGtsf dxTjk"0f{ sfo{ef/ x'g\ / oL b'j} k/:k/ cGt{;DalGwt /x]sf
5g\ . g]kfnL gofF hgjfbL qmflGt ;DkGg ug{sf nflu xfdLn] hgo'4sf] hudf hgljb|f]xsf] af6f] cjnDjg
ug'{kg]{s'/f l;4fGttM :ki6 g} 5 . k/Gt', kf6L{sf] cfTdut l:ylt sdhf]/ ePsf] clxn]sf] l:yltdf tTsfn
hgljb|f]x ;+ej geP klg ;fdGtjfbL tyf ;fd|fHojfbL÷lj:tf/jfbL pTkL8gsf] cGTo / jf:tljs hgqmflGtsf
nflu ank|of]usf] e"ldsf clgjfo{ x'g] oyfy{tf Oltxf;l;4 ljifo xf] .
hgo'4sf] hu eGgfn] d'VotM oL s'/fnfO{ a'em\g'kb{5M klxnf], hgd'lQm ;]gf g]kfnsf] lgdf{0f tyf o'4sf]
k|lqmofdf xfl;n ul/Psf k|r'/ cg'ej, bf];|f], cfwf/ Onfsfx?sf] lgdf{0f tyf hg;/sf/x?sf] ;~rfng ubf{ k|fKt
ePsf] 1fg, t];|f], of] l;Ëf] cjlwdf dhb'/, ls;fg, dlxnf, cflbjf;L hghflt, lk5l8Psf] If]q, blnt, dw]zL,
d'l:nd nufotsf hgju{df ljsl;t Pjd\ hful/t x'Fb} cfPsf] ju{r]tgf, hgr]tgf tyf hgfwf/, rf}yf}, dxfg\
hgo'4sf] k|lqmofdf hgtf, hgd'lQm ;]gfsf of]4f, hgjuL{o tyf hftLo df]rf{ Pjd\ l;Ëf] kf6L{ k+lQmåf/f k|:t't
Tofu, jL/tf Pjd\ alnbfgsf pTs[i6 ultljlwdf cfwfl/t cd"No cg'ej / kfFrf}, cGt/f{li6«o If]q tyf efOrf/f
;+u7gx?;+u ePsf cGt{lqmof, ;xsfo{ Pjd\ ;xof]udf cfwfl/t lzIff . o;sf ;fy} ljleGg hgcfGbf]ng tyf
ju{;+3if{df xfl;n ul/Psf cg'ejaf6 k|fKt lzIff klg o; ;Gbe{df pNn]vgLo /x]sf 5g\ . xfdLn] oL ;a}
kIfnfO{ j}rfl/s ?kdf ;+Zn]lift u/L cfufdL sfo{lbzfsf] lgwf{/0f ug'{kb{5 .
qmflGtsf] k|lqmofdf cGt/f{li6«o If]qdf ljZj;j{xf/f ju{n] qmflGtsf/L o'4sf d"ntM b'O{ df]8]nsf] ljsf;
u/]sf] 5i cljsl;t b]zx?sf ;Gbe{df bL3{sfnLg hgo'4sf] df]8]n / ljsl;t b]zx?df ;z:q ljb|f]xsf] df]8]n .
bL3{sfnLg hgo'4sf] df]8]n cg'?k /Iff / ;Gt'ngsf] cj:yf kf/u/L k|Tofqmd0fsf] r/0fsf] clGtd laGb'df k'Ubf
;z:q ljb|f]xdf hfg ckl/xfo{ x'g] s'/f :ki6 g} 5 . g]kfndf hgo'4n] /Iff / ;Gt'ngsf] r/0fdf ljsl;t x'Fb}
cufl8 a9]sf] l:yltdf tL cg'ej / lzIffsf] hudf xfdL cufl8 a9\g' cfjZos x'G5 . ;fy}, oxfFg]/ s'g s'/f klg
ljrf/0fLo 5 eg] g]kfnL qmflGt g]kfnL 9+un] g} df}lns ?kdf cufl8 a9\b5 .
xfdLn] bL3{sfnLg hgo'4 / ;z:q ljb|f]xsf] km\o'hg cyf{t\ ;+of]hgsf] s'/f ub}{ cfPsf 5f}+ . k/Gt'
o;f]ubf{ Ps};fy b'O{ a]Unfa]Un} P]ltxfl;s ljlzi6tfdf cfwfl/t r/0f / kl/l:yltdf nfu' x'g] qmflGtsf leGg
lgodx?nfO{ ;f/;+u|xjfbL 9+un] k|of]u ug{ x'Fb}g . o;af/] xfdL ;ts{ aGg' kb{5 . ;fy}, oxfFg]/ s'g s'/fdf klg
Wofglbg h?/L 5 eg] cfjZos tof/L kZrft\ klg hgljb|f]xdf hfg;lsg] pko'Qm kl/l:ylt tof/ gePdf jf
j}b]lzs k|ltlqmofjfbL x:tIf]ksf] k|lt/f]w ug'{kg]{ cj:yf b]vfk/]df bL3{sfnLg hgo'4df hfg' kg]{ l:ylt cfpg klg
;St5 of jf:tljs hLjgsf cg'ejsf cfwf/df qmflGtsf] t];|f] df]8]nsf] ljsf; ug'{kg]{ cfjZostf klg k}bf x'g
;St5 . ;du|df eGg'kbf{ xfdLn] g]kfnL qmflGtnfO{ l;h{gfTds Pjd\ df}lns ?kdf cufl8 a9fpg' kb{5 .
kf6L{df nfdf] ;dob]lv b]zsf] /fhgLlts l:ylt oyfjt /x]df hgljb|f]xdf hfg] gLlt canDag ub}{
cfpg] sfd ePsf] 5 . vl/kf6L a}7sdf kfl/t ;femf /fhgLlts k|ltj]bgdf æhgljb|f]xnfO{ s]Gb|ljGb'df /fvL




18
j}rfl/s, /fhgLlts, ;fFu7lgs, ;+3if{;DaGwL / k|fljlws tof/Lsf sfdx?nfO{Æ k|efjsf/L ?kdf cufl8 a9fpg]
gLlt kfl/t ul/Psf] lyof] . To:t} kfn'Ë6f/sf] s]Gb|Lo ;ldltsf] 5}7f} lj:tfl/t a}7ssf] k|lqmofdf ;DkGg s]Gb|Lo
;ldltsf] a}7sdf kfl/t ;femf b:tfj]hdf elgPsf] lyof] iæhgtfsf] ;+3Lo u0ftGq cyf{t\ hgu0ftGq :yfkgfsf
nflu zflGt, ;+ljwfg / ;/sf/sf] df]rf{sf] ;+3if{sf ;fy} ;8ssf] ;+3if{nfO{ k|fyldstf lb+b} rf/ tof/L / rf/
cfwf/ lgdf{0f u/L hgljb|f]x ;+ul7t ug'{kb{5 eGg] gLlt :ki6 u/]sf] 5 .Æ-;doa4, pQm, k[= (#, kfn'Ë6f/
a}7ssf] ;femf b:tfj]h_ .
olt dfq xf]Og, @)^* ;fn k';idf3df ;DkGg s]Gb|Lo ;ldltsf] a}7sdf kfl/t ;femf /fhgLlts
k|ltj]bg tyf k|:tfjdf  elgPsf] 5i ægofF hgjfbsf] /0fg}lts p2]Zo k|flKtsf lgldQ ;du| cGt/f{li6«o / /fli6«o
kl/l:ylt Pj+ ju{zlQm ;Gt'ngsf] 7f]; d"NofÍgsf cfwf/df kf6L{n] hgtfsf] ;+3Lo u0ftGqnfO{ cfhsf] cfkm\gf]
d"n sfo{gLlt 7x/ u/]sf]5 . o;sf ;fy} /fli6«o :jfwLgtfsf] /Iffsf] k|Zg klg sfo{gLltsf] Pp6f k|d'v ljifo
aGb}cfPsf] 5 . rf/ cfwf/ lgdf{0f / rf/ tof/L x'+b} ;8s, ;bg / ;/sf/af6 cfjZos kxn lnO{ hgljb|f]x k'/f
ug]{ gLlt klg kf6L{n] nfdf] ;dob]]lv ln+b}cfPsf] 5 . xfd|f] kf6L{ o;k|sf/sf] sfo{lbzf / sfo{gLltk|lt k|lta4 5 .Æ
To;}u/L ;f]xL  k|:tfjdf  cufl8  elgPsf]  5iæ hgtfsf]  ;+3Lo u0ftGqdf cfwfl/t  ;+ljwfg  lgdf{0f  ug]{  /
;Ddfghgs ?kdf ;]gf ;dfof]hg ;lxt zflGt k|lqmofnfO{ tfls{s lgisif{df k'¥ofpg] sfddf hf]8 lb+bflb+b} klg
;f] x'g g;s]df hgtfnfO{ hgljb|f]xdf hfg] clwsf/ ePsf] s'/f :jtMl;4 5 .Æ- kf6L{sf] tfTsflng sfo{of]hgf /
sfo{qmdaf/] k|:tfj_ .
pQm ;a} s'/fx?dfly cfjZos Wofg lb+b} b]zsf] /fhgLlts l:ylt oyfjt} sfod /xL cu|ufdL /fhgLlts
lgsf; lg:sg g;s]df / /fli6«otf, hgtGq tyf hghLjLsfsf cfwf/e"t ;d:ofx?sf] ;dfwfg ug]{ tkm{ Wofg
glbOPdf hgo'4sf] hudf hgljb|f]x dfkm{t\ hgqmflGt ;DkGg ug]{ sfo{lbzf cjnDag ug'{ kb{5 / xfdLn] To;sf]
tof/Ldf hf]8 lbg' cfjZos 5 . o;sf ;fy} j}wflgs ;+3if{sf ljljw ?kx?sf] k|of]u / cfjZostf cg';f/
;+;bLo r'gfjx?sf] pkof]u ug{ ;lsg] s'/fk|lt klg xfdL ;}4flGts tyf /fhgLlts ?kdf :ki6 g} 5f}+ .
clxn] b]zsf] l:ylt lgs} cGof]nk"0f{ 5 . ;+ljwfg ;efsf] lj36g / csf]{ ;+ljwfg ;efsf] lgjf{rgsf]
3f]if0ff ul/Psf], ;+ljwfg ;ef tyf Joj:yflksf g/x]sf] hl6n / ;+s6k"0f{ 38Ldf b]zsf] cu|ufdL /fhgLlts
lgsf;sf] k|Zgdf ljz]if Wofglbg h?/L 5 . xfdL ca g]kfndf ;+ljwfg ;ef ;DaGwL n]lggjfbL dfGotfk|lt klg
:ki6 x'g  h?/L 5 . n]lggn] ;+ljwfg;efnfO{ sfo{gLltsf ?kdf lng'ePsf] lyof] . k/Gt', xfdL sxfF ca
;+ljwfg;ef /0fgLlt aGg k'u]sf] 5 . ;f/df eGg'kbf{ k'/fg} tl/sfsf] ;+ljwfg ;efsf] ;}4flGts cf}lrTo klg
;dfKt eO;s]sf] 5 . o;af/] l;Ëf] kf6L{ k+lQm / hg;d'bfonfO{ :ki6 kfg{ h?/L 5 .
xfd|f] d"n /fhgLlts sfo{gLlt hgtfsf] ;+3Lo u0ftGqsf] :yfkgf / b]zsf] /fli6«o :jfwLgtfsf] /Iff ug'{
g} xf] . k/Gt', tTsfn of] a]nf ;j{kIfLo uf]nd]r ;ef, cGtl/d /fli6«o ;+o'Qm ;/sf/ / cu|ufdL /fhgLlts
lgsf;sf] tfTsflns sfo{gLlt cjnDjg ug{ h?/L 5 . ;j{kIfLo uf]nd]r ;ef b]zeQm, u0ftGqjfbL tyf
jfdkGyL /fhgLlts bn, ;+3Lotf kIfw/ zlQm, dlxnf, hghflt, blnt, dw];L, d'l:nd, gful/s ;dfh cflbsf]
k|ltlglwTjsf cfwf/df aGg'kb{5 . o;af/] ;DalGwt ;a} kIf;+u cfjZos ljrf/ ljdz{ u/L 7f]; ?kdf cufl8
a9\g h?/L 5 . oxfFg]/ xfdL s'g s'/fdf :ki6 x'g cfjZos 5 eg] o;k|sf/sf] sfo{gLltnfO{ xfdLn] d"n
/fhgLlts sfo{gLltsf] kl/k"/ssf ?kdf dfq u|x0fug'{ kb{5 .
&i hgju{, df]rf{ / hglbzf ;+aGwL sfd
g]kfnsf] Oltxf;sf lgdf{tf g]kfnL hgtf x'g\ . g]kfn ax'hflt, ax'hft, ax'efiff, ax'wd{ / ax';+:s[ltdf
cfwfl/t d"ntM d+uf]n / cfo{sf ;fy} cfUg]o Pjd\ b|lj8 d"nsf dfgj ;d'bfosf] ;+ud xf] . pTkfbgsf] lglDt
;+3if{ / ju{;+3if{sf] k|lqmofdf g]kfnn] slanft+qLo cj:yfb]lv bf;tfsf nIf0fx? ;lxt ;fdGtjfbL o'usf ljleGg
ljlzi6tfsf ;fy /fHo;Qfsf] s]Gb|Ls/0fsf] cj:yfdf k'Uof] . g]kfndf ;fdGtjfbL s]Gb|Ls/0fsf] k|lqmof cufl8
a9\b} hfFbf ef/tdf pklgj]z sfod ug{ ;kmn c+u|]h ;fd|fHojfb;+u 6Ss/ lng' kg]{ l:ylt k}bf eof] . g]kfnn]
cToGt} jL/tf / zf}o{sf] ;fy b]zelQmsf] eLif0f n8fO{+ n8\of] . k/Gt', cGttM ;fdGtjfbL ;Qfwf/L ju{sf aLrsf]
lta| cGt{åGå / lj/f]wL zlQm ;}GoIfdtfsf b[li6n] k|an x'g'sf] sf/0f g]kfnn] ;'uf}nL ;lGw dfkm{t\ c4{cf}klgj]lzs
/ c4{;fdGtL cj:yfdf k|j]z ug{ k'Uof] . of] ;du| k|lqmofdf ls;fg, b:tsf/, dlxnf, blnt, dw];L, cflbjf;L
hghflt nufotsf ju{ / ;d'bfosf hgtfn] ;fdGtjfbL lg/+s'z /fhtGqsf ;fy} kl5Nnf] sfndf /f0fftGqLo
zf]if0f, bdg / pTkL8gsf] lzsf/ aGb} cfpg' k¥of] .




19
/f0ffsfnsf] cGt;Dd cfpFbf s]xL pBf]uwGbfsf] ljsf;;+u} k'FhLklt / ;j{xf/fju{sf] klg pbo eof] .
@)
)
& ;fndf /f0ff zf;gsf] cGTo / ef/taf6 c+u|]h kmls{P kl5 ;g\ !(%) df ef/tl;t c;dfg ;lGw ul/of] /
g]kfn ef/tLo lj:tf/jfbL pTkL8gsf] lzsf/ aGb} cfPsf] 5 .
g]kfn lg/+s'z /fhtGq, /f0ffzf;g, ax'bnLo zf;g, lg/+s'z k~rfotL Joj:yf / k'gM ax'bnLo zf;g
Joj:yf x'Fb} cufl8 a9]sf] 5 / o; k|lqmofdf g]kfnn] cg]sf}+ hg;+3if{, ;z:q ;+3if{, hgcfGbf]ng, ju{;+3if{ / bz
jif{sf] dxfg\ hgo'4sf aLraf6 u0ftGq, wd{lgk]Iftf / k|:tfljt ;+3Lotfsf] cj:yfdf k|j]z u/]sf] 5 . k/Gt', b]z
c4{cf}klgj]lzs tyf c4{;fdGtL ljz]iftf;lxt gjcf}klgj]lzs cj:yfdf g} /x]sf] 5 .
g]kfnL hgtfn] ;fdGtjfb / ;fd|fHojfb tyf lj:tf/jfbsf lj?4 nfdf] ;dob]lv ;+3if{ ub}{ cfPsf 5g\ .
dxfg\  hgo'4sf]  k|lqmofdf ljzfn  u|fdL0f  If]qdf  e"ldxLg,  u/La  tyf dWod juL{o  ls;fg, blnt, dlxnf,
cflbjf;Lihghflt, dw];L, d'l:nd, zx/L If]qdf dhb'/ tyf a'l4hLjL / b]zsf ;a} efudf lzIfs / ljBfyL{
;d'bfosf] pNn]vgLo e"ldsf /lxcfPsf] 5 . o;} k|lqmofdf g]kfn sDo'lgi6 kf6L{ -dfcf]jfbL_sf] g]t[Tjdf g]kfnL
hgtfn] hg;/sf/ dfkm{t\ hg;Qf ;~rfngsf] cEof; klg u/]sf 5g\ . zflGtk|lqmofdf cfP otf ;+ljwfg;efsf]
lgjf{rgdf xfd|f] kf6L{nfO{ ;a}eGbf 7"nf kf6L{sf] :yfg k|bfg ug'{df ljzfn hg;d'bfo, hgjuL{o tyf hftLo
df]rf{x?sf] ;d]t dxTjk"0f{ e"ldsf /x]sf] 5 .
cfhsf] o'u ;fd|fHojfb / ;j{xf/f qmflGtsf] o'u xf] . o; o'udf ju{ b'Zdgsf lj?4sf] n8fOFdf ljZj
;j{xf/fju{ / g]kfnL hg;d'bfon] klg cb\e"t k/fqmdsf ;fy hLt / xf/sf ljlzi6 cg'ej / lzIff xfl;n ub}{
cfPsf 5g\ . o; l:yltdf hgtfåf/f ;~rflnt cfGbf]ngnfO{ sdhf]/ t'Nofpgsf nflu ju{b'Zdgn] ækm'6fpm /
zf;g u/Æ sf] gLlt cjnDag ub}{ cfO/x]sf] 5 . xfdLn] b'Zdgsf] o;k|sf/sf] gLltsf lj?4 æPstfa4 xf]pm /
n8Æsf] gLlt cjnDag ub}{ b[9tfk"j{s cufl8 a9\g' kb{5 .
oxfFg]/ ljz]if Wofglbg' kg]{ s'/f s] 5 eg] cfhsf] o'udf ;a}eGbf k|ultzLn, cu|ufdL Pjd\ qmflGtsf/L
ju{ ;j{xf/f ju{ g} xf] / ;a}eGbf h'emf? kf6L{ To;} ju{sf] /fhgLlts k|ltlglwsf ?kdf sDo'lgi6 kf6L{ xf] .
cfhsf] o'udf s'g} klg d'n'sdf ;j{xf/fju{;lxt ljleGg tx / tKsfsf hgtfsf] d'lQm sDo'lgi6 kf6L{sf] g]t[Tjdf
dfq x'g ;St5 / cGoyf c;Dej 5 . o; l:yltdf ju{b'Zdgn] ;j{xf/f juL{o klxrfg, juL{o ljZjb[li6sf]0f tyf
ju{r]tgfnfO{ cf]em]ndf kf/L sDo'lgi6 kf6L{ Pjd\ ;fDojfbsf] pbfQ cfbz{dfly eLif0f xdnf af]Nb} cfPsf 5g\ /
o;af/] xfdL u+eL/ aGg' kb{5 . ;j{xf/f ju{ / sDo'lgi6 kf6L{sf] g]t[Tj lagf cfhsf] ljZj / g]kfndf klg :jtGq
?kdf s'g} klg ju{ / txsf hg;d'bfosf] d'lQm c;+ej 5 . o;nfO{ ;a}n] /fd|f];+u cfTd;ft\ ug{'kb{5 .
o;sf  ;fy}, xfdLn]  Wofglbg'  kg]{  csf]{ s'/f  s]  klg  5  eg]  v;/fi6«fxª\sf/jfb,  lkt[;Qfjfb  /
a|Xd0fjfbsf] k|ltlglwTj ug]{ ;fdGtjfb / ;fy} ;fd|fHojfb Pjd\ lj:tf/jfbsf] bnfnL ug]{ /fhgLlts zlQm /
tTjx?n] cflbjf;Lihghflt, dlxnf, blnt, dw]zL Pjd\ d'l:nd nufotsf ;d'bfosf] ljlzi6 :jTj / klxrfgnfO{
k"/} gsfb}{ cfPsf 5g\ . pgLx? g]kfndf gofF ;+ljwfg lgdf{0fsf] k|lqmofdf Psn hftLo klxrfg, dlxnf, blnt
tyf d'l:nd ;d'bfosf] nflu ljz]ifflwsf/ / cu|flwsf/sf lj?4 kl/nlIft /lxcfPsf] s'/f ;':ki6 5 . xfdLn] o;
k|sf/sf] rfnjfhLnfO{ klg /fd|f];+u a'em\b} To;sf] e08fkmf]/ ug'{ kb{5 .
g]kfnL qmflGtsf ;Gbe{df xfdLn] hgtfaf6 lnP/ hgtfnfO{ lbg] hglbzfsf] dfGotfnfO{ b[9tfk"j{s
cjnDag u/L gLlt lgdf{0f ug]{ sfddf ljz]if Wofglbg' kb{5 . o; ;Gbe{df xfdLn] Psflt/ ju{, juL{o b[li6sf]0f
tyf ju{ r]tgfsf] lj/f]wu/L hft, hflt, lnËsf] klxrfg Pjd\ dfGotfnfO{ ;a}yf]s 7fGg] / csf]{lt/ ju{ tyf
juL{o r]tgf dfqnfO{ ;a}yf]s 7fGb} hft, hflt, lnË, cflbsf] ljlzi6 :jTj / klxrfgsf] lgif]w ug]{ b'j}vfn] unt
lrGtg / k|j[lQsf lj?4 b[9tfk"j{s j}rfl/s ;+3if{ rnfpg' kb{5 .
g]kfndf dhb'/ cfGbf]ngsf] nfdf] k[i9d"ld 5 / g]kfnL qmflGtsf] ;kmntf dhb'/ ju{sf] g]t[Tjdf dfq
;+ej 5 . k|ltlqmofjfbL tyf cj;/jfbL/x?n] Psflt/ dhb'/x?dfly u+eL/ k|sf/sf] pTkL8g hf/L /fVt} cfPsf
5g\ eg] csf]{lt/ pgLx?nfO{ cy{jfb tyf ;'wf/jfbsf] lzsf/ klg agfpFb} cfPsf 5g\ . o; l:yltdf dhb'/
cfGbf]ngnfO{ h'emf? 9Ën] ;+ul7t ug]{, kf6L{df dhb'/ ju{sf] /fhgLlts k|ltlglwTj ;'lglZrt t'Nofpg] / dhb'/
ju{af6 cfPsf sd/]8x?nfO{ g]t[Tjdf :yflkt ug]{af/] ljz]if Wofglbg h?/L 5 .
g]kfn ls;fgx?sf] afx'No /x]sf] b]z xf] . g]kfnL cy{tGqsf] d]?b08 klg s[lif g} xf] . ;fdGtjfb lj?4sf]
;+3if{sf] s]Gb|ljGb' klg ls;fg ju{s} xs, lxt Pjd\ e"i;DklQdfly ;fdGtL pTkfbg ;+aGwsf] cGTo / s[lif




20
qmflGt;+u ;DalGwt /x]sf] 5 . g]kfndf ls;fgx? wgL, dWod, lgDg jf u/La, ;'s'Daf;L, xnL, uf]7fnf, x?jf,
r?jf ljleGg txdf ljeflht /lxcfPsf 5g\ . g]kfndf ls;fg cfGbf]ngsf] nfdf] P]ltxfl;s k[i7e"ld 5 . xfdLn]
hldg hf]Tg]sf] gf/f k|:t't u/L tyf dWod txsf ls;fgx?sf] xs, lxtdfly ljz]if WofglbO{ ;a} ls;fgx?sf]
d'lQmsf nflu lg/Gt/ ;+3if{ rnfpFb} tyf qmflGtsf] k|lqmofnfO{ ljsl;t t'NofpFb} cufl8 a9\g' kb{5 .
g]kfnL  qmflGtdf  ljBfyL{, lzIfs, k|fWofkssf  ;fy}  ljleGg  If]qdf  sfo{/t  a'l4hLjL ;d'bfosf]  klg
dxTjk"0f{ e"ldsf /x]sf] 5 . k~rfotL sfndf kf6L{x? k|ltalGwt ePsf] l:yltdf ljBfyL{x?n] /fhgLlts kf6L{x?sf]
e"ldsf lgjf{x u/]sf] s'/f ljz]if :d/0fLo /x]sf] 5 . lzIffsf] gLlhs/0f, af}l4s a]/f]huf/L / k|ltefx?sf] knfogn]
g]kfn cfqmfGt ag]sf] 5 . o;af/] u+eL/ aGb} ljBfyL{, lzIfs, k|Wofks / a'l4hLjL If]qdf ;+u7gnfO{ gofF pFrfO
k|bfg ug{ h?/L 5 .
tdfd k|sf/sf k|ltlqmofjfb / cj;/jfbsf] lj/f]w ub}{ qmflGtnfO{ ;xL 9Ën] cufl8 a9fpg] k|lqmofdf
hg;d'bfonfO{ Ao'emfpg] tyf ;r]t t'Nofpg] sfddf ;f+:s[lts df]rf{ / n]vsisnfsf/x?af6 dxTjk"0f{ e"ldsf
lgjf{x ug]{ sfd x'Fb} cfPsf] 5 . xfn} kf6L{df ljBdfg cj;/jfbsf lj?4sf] j}rfl/s ;+3if{df ;fdgf kl/jf/sf
snfsf/x?åf/f b]zJofkL ?kdf ;f+:s[lts cleofg ;~rfng ug]{ sfd ePsf] 5 / xfdLn] o; k|sf/sf cleofgsf]
pRr d"Nofªg ug'{ kb{5 . ;fy}, ;f+:s[lts kmfF6df u+eL/ aGb} cfPsf ljljw ;d:ofsf ;fy} ;fdgf nufot
ljleGg ;f+:s[lts kl/jf/ tyf snfsf/sf ;d:ofx?nfO{ klg /fd|f];+u cfTd;ft\ u/L ltgsf] ;dfwfg ug'{ kb{5 .
g]kfndf ;fdGtL lkt[;Qfjfbaf6 dlxnfx? pTkLl8t /lxcfPsf 5g\ / pgLx?sf] d'lQmsf] nflu jf:tljs
hLjgdf ;a} If]qdf k'?if;/x ;dfg clwsf/ k|bfg ug'{sf ;fy} /fHo;Qfsf ;a} c+ux?df ljz]if clwsf/sf]
Joj:yf ug{ h?/L 5 . o;}u/L blnt ;d'bfo klg lxGb" j0ff{>d Joj:yf tyf dg'jfb;lxtsf] a|fXd0fjfbL lrGtg
/ ;fdGtjfbL pTkL8g Pjd\ 5'jf5't k|yfsf] lzsf/ x'Fb} cfPsf 5g\ . xfdLn] tL ;a}sf] lj/f]w ub}{ blnt
;d'bfonfO{ ljleGg xs, clwsf/ ;lxt ljz]iflwsf/sf] Joj:yf ug]{ af/] u+eL/tfk"j{s ;f]Rg' kb{5 . o;}u/L
g]kfndf d'l:nd ;d'bfo klg lxGb' a|fXd0fjfbL wfld{s Pjd\ ;f+:s[lts pTkL8gsf] lzsf/ aGb} cfPsf] 5 . o;
l:yltdf xfdLn] blnt, dlxnf Pjd\ d'l:nd ;d'bfosf ;Gbe{df ljz]ifflwsf/ ;+aGwL gLlt, ljlw tyf k|lqmofnfO{
7f]; ug]{, hgjuL{o df]rf{ / kf6L{df g]t[Tjsf] ljsf; Pjd\ :yfkgf nufotsf ljifodf 7f]; gLlt / ljlwsf] lgdf{0f
ug]{ sfddf cfjZos Wofglbg' kb{5 .
xfdLn] dw]zL ;d'bfo tyf dw]zdf kf6L{ sfd af/] klg u+eL/tfk"j{s ;f]Rg' kb{5 . ls;fg cfGbf]ng,
u|fdL0f ju{;+3if{, ljleGg hgcfGbf]ng / dxfg\ hgo'4sf] k|lqmofdf Tofu, jL/tf / alnbfgsf If]qdf dw]zL
;d'bfosf] dxTjk"0f{ e"ldsf /x]sf] 5 . k/Gt', dw]zL ;d'bfo, kxf8L v; /fi6«fxª\sf/jfbåf/f pTkLl8t aGb} cfPsf]
5 / To;sf] cem} d'lQm x'g ;s]sf] 5}g . o; l:yltdf Psflt/ dw];L hgtfsf xs clwsf/nfO{ :yflkt ug]{ /
csf]{lt/ dw]zL df]rf{ tyf kf6L{ ;+u7gnfO{ ;'b[9 agfpFb} n}hfg] af/] u+eL/ aGg' kb{5 . kf6L{ g]t[Tjdf dw]zL
;d'bfosf lqmofzLn sd/]8x?nfO{ oy]i6 ?kdf ;dfj]z tyf :yflkt ug]{af/] klg cfjZos Wofglbg h?/L 5 .
g]kfndf hgjfbL cfGbf]ng, hftLo d'lQmcfGbf]ng tyf sDo'lgi6 cfGbf]ngsf] Oltxf; / dxfg\ hgo'4sf]
k|lqmofdf ls/ft cyf{t\ vDj', lnDj', ofSvf, du/, u'?Ë, tfdfË, yf?, sf]r], ef]6] lxdfnL, ef]6] z]kf{ nufotsf
cflbjf;Lihghflt ;d'bfosf] dxTjk"0f{ e"ldsf /lxcfPsf] 5 . g]jfM ;d'bfo j:t'tM hghflt dfq xf]Og hfltsf]
:t/df ljsl;t x'Fb} cfPsf] 5 / o;n] g]kfnL sDo'lgi6 cfGbf]ngsf] Oltxf;df klg pNn]vgLo e"ldsf lgjf{x
u/]sf] 5 . ;fy}, dw]z÷t/fO{ If]qdf cflbjf;L yf? ;d'bfo g]kfnL ls;fg cfGbf]ngdf ;fFRr}sf] wtL{k'qsf ?kdf
k|:t't Pjd\ :yflkt x'Fb} cfPsf] 5 / sDo'lgi6 cfGbf]ngdf klg o;sf] dxTjk"0f{ e"ldsf /x]sf] 5 .
cfh Psflt/ ljB'tLo ;"rgf tyf ;~rf/sf] If]qdf ck"j{ k|ult ePsf] 5 eg] csf]{lt/ o; If]qdf d'VotM
;fd|fHojfbsf] k|e'Tj sfod /lxcfPsf] 5 . o; l:yltaf6 g]kfn klg k|efljt /x]sf] 5 . kf6L{n] cfkm\gf ljrf/,
gLlt / lg0f{ox?nfO{ hgtfsf] jLrdf k'¥ofpgsf nflu oy]i6 k|of; ub}{ cfPtf klg Tof] ckof{Kt g} /x]sf] 5 .
kf6L{df b'O{nfOg ;+3if{ tLa| aGb} uPsf] cj:yfdf k|rf/ k|;f/ / ;~rf/ If]qdf sfo{/t sd/]8af6 o; If]qdf
cfjZos Wofg lbg] sfd x'Fb} cfPsf] 5 . k/Gt', of] sfd ca oyfy{l:yltdf rNg ;St}g / o;af/] gofF ;f]+r Pjd\
of]hgf ;lxt cufl8 a9\g h?/L 5 .
gj;+zf]wgjfbl;t ;+aGwljR5]b ub}{ tyf ljutsf s6' cg'eaf6 cfjZos lzIff ln+b} kf6L{ / qmflGtsf
sfdnfO{ gofF 9Ën] ;+ul7t ug'{ kg]{ cfjZostf k}bf eO/x]sf] o; l:yltdf dhb'/, ls;fg, dlxnf, blnt,




21
cflbjf;Lihghflt, d'l:nd, dw];L, ljBfyL{, a'l4hLjL, ;f+:s[lts df]rf{ nufotsf hgjuL{o, hftLo tyf If]qLo
df]rf{sf sfdx?nfO{ Jojl:yt 9Ën] ;+ul7t u/L cufl8 a9fpg] af/] u+eL/ aGg' kb{5 .
&= cfufdL sfdsf] of]hgf
xfdLn] ;}4flGts, /fhgLlts, ;f+u7lgs tyf ;+3if{;DaGwL sfdx?nfO{ Jojl:yt ?kdf cufl8 a9fpg'
kb{5 . o; ;Gbe{df ;j{k|yd kf6L{nfO{ r':t, b'?:t / Jojl:yt t'Nofpg cfjZos 5 . kf6L{df hgjfbL s]Gb|Lotf,
cfTdfnf]rgficfnf]rgfsf] k4lt, ;fd"lxs g]t[Tj k|0ffnL, qmflGtsf/L sfo{z}nL cflbsf] k'gM:yfkgf ug]{af/] ljz]if
hf]8 lbg cfjZos 5 . cfh xfdLn] lgDg ljifodf Wofg s]lGb|t ug{ h?/L 5 M
!i ;}4flGts tyf /fhgLlts sfd
·
dfS;{jfbin]lggjfbidfcf]jfbsf] kyk|bz{gdf ;}4flGts tyf /fhgLlts sfdnfO{ k|efjsf/L 9+un] cufl9
a9fpg] .
·
bnfn tyf gf]s/zfx k'FhLjfb, ;fdGtjfb, ;fd|fHojfb / lj:tf/jfbsf] e08fkmf]/ ug]{ .
·
;}4flGts cWoog tyf 5nkmndf hf]8lbg] / k|rf/fTds ;fdu|L tof/L kfg]{ .
·
:yfgLo txdf /fhgLlts k|lzIf0f lbg] .
·
;fdfGotM ;a}vfn] ;+zf]wgjfb / ljz]iftM b+lIf0fkGyL ;+zf]wgjfbsf] lj/f]w ug]{ .
·
gj;+zf]wgjfbsf] lj/f]wdf ljrf/wf/fTds ;+3if{ / e08fkmf]/ cfGbf]ngnfO{ ;zQm?kdf cufl8 a9fpg] .
·
hgqmflGtsf] tof/Lsf nflu ;a} sfdx?nfO{ Jojl:yt ?kdf cufl8 a9fpg] .
·
cGt/f{li6«o If]qsf sfdnfO{ cufl9 a9fpg] tyf ljleGg k|sf/sf df]rf{ agfpg] .
@i ;f+u7lgs sfd
-
s_ kf6L{
·
gj;+zf]wgjfbl;t ;DaGwljR5]b ug]{ .
·
gofF 9+usf] sDo'lgi6 kf6L{ agfpg] .
·
kf6L{df cfrf/ ;+lxtf lgdf{0f u/L sfof{Gjog ug]{ .
·
k"0f{sfnLg tyf cNksfnLg sfo{stfx?sf] ;"rL tof/ kfg]{ / so{stf{x?sf] Joj:yfkg nufotsf ljifodf
cfjZos Wofglbg] .
·
cfufdL kf}ifsf] klxnf] xKtfdf dxflwj]zg ;DkGg ug]{ .
-
v_ hg:jo+;]js
·
hg:jo+;]jsnfO{ Jofks ?kn] ;+ul7t ug]{
·
:yfgLo txdf ljleGg ;ldltx? agfpg] .
-
u_ ;+o'Qm df]rf{
·
;fdGtjfbi;fd|fHojfbilj:tf/jfb lj/f]wL ;+o'Qm df]rf{nfO{ gofF 9+un] ;+ul7t ug]{ . o;k|sf/sf] ;+o'Qm
df]rf{ ljljw ?kdf / txdf cyf{t\ bnLo, juL{o, hftLo jf ;d'bfo:t/df s]Gb|Lo jf :yfgLo ?kdf
agfpg k|oTg ug]{ .
·
:yfgLo ?kdf df]rf{ ;ldltx?sf] lgdf{0f ug]{ .
·
dxfg\ hgo'4sf] k|lqmofdf /f]Nkf, ?s'd, hfh/sf]6, sflnsf]6 nufotsf lhNnfsf cfwf/Onfsfx?df
lgdf{0f ul/Psf hgsDo'gx?sf] ;+/If0fsf lglDt cfjZos kxn ug]{ .
-
3_ hgcfGbf]ng tyf hgkl/rfng af/]M
·
;j{kIfLo uf]nd]r ;ef, cGtl/d /fli6«o ;+o'Qm ;/sf/ / cu|ufdL /fhgLlts lgsf;sf] kIfdf cfwf/
tof/ kfg{sf nflu ;+3if{ ;+ul7t ug]{ .
·
;g\  !(%) nufotsf c;dfg  ;lGw  ;+emf}tfx?;lxt  xfn}  ul/Psf  laKkf tyf hn;|f]t  ;+aGwL
;+emf}tfx?sf] vf/]hL, ;Ldf cltqmd0f, ljljw x:tIf]k tyf cGt/f{li6«o Po/kf]6{sf] Joj:yfkg tyf ;'/Iff
ef/tLo  sDkgLx?nfO{  ;'Dkg  nfluPsf]  if8oGq cflbsf]  lj/f]w  / b]zsf]  /fli6«o  :jfwLgtf  tyf
;fj{ef}ldstfsf] /Iffsf] k|Zgdf k|rf/fTds ;+3if{sf] cleofg rnfpg] .
·
dxËL, dnvfb, k]6«f]lnod kbfy{sf] d"Noa[l4 nufot hghLljsfsf hNbfaNbf ;d:ofx?nfO{ lnP/ ;+3if{
;~rfng ub}{ hfg] .
·
e|i6frf/sf] e08fkmf]/ ub}{ e|i6 tTjx?sf lj?4 k|lt/f]w ;+3if{ ;~rfng ug]{ .




22
·
;lxb kl/jf/nfO{ klxn] b]lv tf]lsPsf] !) nfv /fxt cljnDa k|bfg ug]{, a]kQf of]4fx?sf] l56f]
;fj{hlgsLs/0f ug]{ / 3fOt] Pjd\ ckfË of]4fx?sf nflu ;d'lrt /fxt k|bfg ug]{ af/] ;zQm cfjfh
p7fpg] .
·
alxu{dgdf kfl/Psf hgd'lQm ;]gfsf of]4fx?åf/f k|:t't hfoh dfunfO{ cljnDa k"/f ug]{ af/] cfjfh
p7fpg] .
·
hgo'4sf] k|lqmofdf dfcf]jfbL g]tf, sfo{stf{ tyf z'elrGtsx?dfly nufOPsf d'2fx? / zflGt k|lqmofdf
nufOPsf em'7f d'2fx?sf] vf/]hLsf nflu cfjfh p7fpg] .
-
ª_ cfly{s kIf
·
dflyb]lv tn;Dd cfly{s pkfh{g, ;|f]t, ;fwg / kl/rfngsf sfdnfO{ ;+:yfut ?kdf Jojl:yt kfg{] .
·
kf6L{sf] cfly{s k|0ffnLnfO{ k'gM :yflkt ug]{ .
xfd|f gf/fx?
·
g]kfnL gofF hgjfbL s|flGt
====lhGbfjfb, lhGbfjfb .
·
ljZj ;fd|fHojfb tyf lj:tf/jfb
====d'bf{jfb, d'bf{jfb .
·
gjipklgj]zjfb
====d'bf{jfb, d'bf{jfb .
·
/fli6«o cfTd;dk{0fjfb
====d'bf{jfb, d'bf{jfb .
·
;fdGtjfb, bnfn tyf gf]s/zfxL k'FhLjfb
====d'bf{jfb, d'bf{jfb .
·
;a}vfn] ;+zf]wgjfb tyf gj ;+zf]wgjfb
====d'bf{jfb, d'bf{jfb .
·
dfS;{jfbjn]lggjfbjdfcf]jfb
====lhGbfjfb, lhGbfjfb .
·
jL/ zxLbx?
====nfn ;nfd, nfn ;nfd .
·
j}b]lzs x:tIf]k / /fli6«o cfTd;dk{0fjfbsf lj?4
=====Ps xf]cf}+ .
·
/fli6«o :jfwLgtf / hgtfsf] ;+3Lo u0ftflGqs ;+ljwfgsf nflu  =======;+3if{ u/f}+ .
·
;j{kIfLo uf]nd]r ;ef, cGtl/d /fli6«o ;+o'Qm
;/sf/ / cu|ufdL /fhgLlts lgsf;sf nflu
======== ;+3if{ u/f}+ .
·
ljZjsf dhb'/x?
===== Ps xf]cf}+ .
·
g]kfn sDo'lgi6 kf6L{idfcf]jfbL

==== lhGbfjfb, lhGbfjfb .

Translate